Conventions used in collation files .
Thorough collation of chapters 1-5 has shown that the MSS can be divided into two families, one containing AvBaDiOxRcRfTo and the other consisting of all the other MSS. The smaller family is distinguished by being a fuller text, containing a number of clauses, phrases and words and even one (short) exchange between master and student not found in the MSS of the other family. In addition to these necessary expansions this family contains a number of other variants superior to the alternatives in the larger family. Moreover, nowhere in these first five chapters does the larger family offer a better reading.
Within this family AvOx are close, as are RcRf. These are the best four manuscripts along with Ba. DiTo are part of the same sub-group as Ba but are not as accurate. There is one MS that seems to straddle the two families. This is Fr which contains some of the additions found in the smaller family, but otherwise follows the readings of the larger family. Perhaps it was copied from an MS which had marginal additions rectifying some of the most important omissions.
Some sub-groups within the larger family can be identified. CaKoLaNaRdUn form such a sub-group and Fr is also part of this sub-group when it does not have the additional readings of the smaller family. ArPb form another sub-group and these two are close and poor MSS. LcRb share some significant readings and can perhaps be seen as another sub-group but with links to ArPb. PaPcRaRg share some similarities but the five chapters examined do not offer enough unique readings to be certain of their inter-relationships. The same uncertainty prevails in connection with CeFi which may be related.
Note: It is not our intention to collate every extant manuscript for every part of the Dialogus. We have chosen several short sections for "thorough collation", i.e. collation of every extant manuscript, to get a sense of the relationships among the manuscripts (see Relationships among witnesses). We have done this for several sample sections because the relationship among the manuscripts may not be the same throughout. These soundings show a number of families of manuscripts. For other parts of the work we will collate representatives of the main families.
{Incipit liber quartus prime partis dyalogorum docens qualiter debeat de pertinacia pravitatis heretice quis convinci add. &AvOxRc[1]}
Discipulus: Volo hic {om. &Lc[2]} istum librum {*tertium &AvBaDOxRcTo[3]}{trs. 231 &AvBaCaCeDiFiFrKoLaNaOxPdRcRdToUn[4]} finiri {trs. 312 &Lc[5]}{finire &Pb[6]} et ad quartum me transferam {*transferre &ArAvBaCaDiFiFrKoLaLcNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRgToUn[7]} . Intendo enim inquirere {querere &ArKo[8]} quomodo {quo &La[9]} de {om. &Lc[10]} pertinacia debeat {valeat &BaDiTo[11]} quis convinci. Ante omnia cupio tamen {om. &La[12]}{*trs. &AvBaCaCeDiFiKoLcNaOxPdRaRcRdToUn[13]} scire quomodo {de pertinacia... quomodo: repeated &Rg[14]}{quo &La[15]} pertinacia {*pertinax &AvBaDiFrOxPaRaRcTo[16]} diffinitione exprimente {explicite &La[17]}{om. &CaKo[18]} quid nominis diffinitur. Ex tali namque diffinitione ut puto multae difficultates debent {debeant &Fr[19]} solui nec sine ipsius noticia potest {debet &CaKo[20]} sciri {scire &OxPb[21]}{seu potest add. &CaKo[22]} qualiter de pertinacia debeat quis convinci.
Magister: Pertinax a quibusdam diffinitur sic {trs. &Fr[23]} pertinax est {pertinax est: om. &Rd[24]} qui persistit in eo {hoc &AvOxTo[25]} quod debet {habet &La[26]} dimittere. Istam diffinitionem declarant {declarat &CeLa[27]} dupliciter. Primo modo {sic &BaDi[28]}{*om. &ArAvCaCeFiFrKoLaLcNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRgUn[29]} auctoritate Isidori dicentis quod pertinax dicitur quasi impudenter {imprudenter &CeFrLaLcNaPaPbRbRdRg[30]} [[ imprudenter Ko between lines]] {imprudens &Ar[31]} tenax {qui tenet quod debet dimittere add. &Ra[32]} . Ille autem est {trs. &Ko[33]} impudenter {imprudenter &CaFrKoLaNaRgUn[34]}{trs. &Fr[35]} tenax {Ille... tenax: om. &ArCeLcPaPbRbRd[36]} qui tenet quod {om. &Rg[37]} debet dimittere {istam... dimittere: om. &To[38]}{ille autem est imprudenter tenax add. &Pa[39]} . Ergo {*et add. &AvFrLaOxRcToUn[40]}{igitur et &FiPd[41]} pertinax est ille {iste &To[42]} qui tenet et persistit in illo {hoc &To[43]}{eo &Pc[44]}{et persistit in illo: om. &FrLaNaRdUn[45]} quod debet dimittere {trs. &Na[46]}{Ergo... dimittere: om. &ArBaCaCeKoLcPbRb[47]} Secundo sic perseverantia et pertinacia opponuntur et contrarias debent {dicunt &Un[48]} diffinitiones {trs. &FrLaLc[49]} habere {trs. &BaCaDiKoPaRdToUn[50]} . Sed perseverans {perseverantia &To[51]} est {*dicitur &ArAvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRgTo[52]} ille qui persistit {perseverat &Lc[53]} in illo {isto &BaCaDiTo[54]} quod debet {*non debet dimittere &ArCaFrPaPbPcRa[55]}{tenere add. &Ko[56]}{esse pertinax add. &Di[57]} . Ergo {igitur &CaKoLc[58]} pertinax est {*dicitur &AvBaDiOxRcTo[59]} ille {om. &Lc[60]} qui persistit in illo {in illo: om. &Av[61]}{isto &CaTo[62]}{eo &La[63]} quod debet {ergo... debet: om. &Rb[64]} dimittere {dimitti &Rc[65]}{Ergo pertinax... dimittere: om. &ArFrPb[66]} .
Discipulus: Miror {amiror &Fi[67]} quia {*quod &AvBaCaDiFiFrKoLaPdRcRdToUn[68]}{miror quia: ?quia &Ox[69]} isti volunt {nolunt add. &La[70]} probare diffinitionem pertinacitatis {*pertinacis &ArAvBaCaCeDiFrKoLaNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRgToUn[71]}{pertinacie &Lc[72]} de pertinace {pertinacitate &Ar[73]}{de pertinace: om. &AvCaDiFrKoOxRaRcTo[74]} cum diffinitio de diffinito {diffinitione &Rg[75]}{trs. 231 &Ca[76]}{de diffinito: om. &To[77]} probari {predicari &Pa?PcRaRd[78]} non possit {potest &Ca[79]}{cum diffinitio... possit: om. &LcRb[80]} .
Magister: Non intendunt probare proprie loquendo {trs. &Fr[81]} diffinitionem pertinacis de pertinacitate {*pertinace &AvBaCaCeDiFiFrKoLaNaOxPaPbPcPdRaRcRdRgToUn[82]}{Magister: non... pertinacitate: om. &LcRb[83]} sed volunt declarare et per declarationes manifestare quodammodo diffinitionem pertinacis.
Discipulus {sed &Lc[84]} : De talibus diffinitionibus {*difficultatibus &BaCeDiFiFrLcRbRcTo[85]} nolo {volo &Ca[86]} me intromittere multum {om. &Ar[87]}{trs. &LaLc[88]} ad praesens sed aliud movet {aliud movet: admovet &Ox[89]} me contra diffinitionem praedictam quia secundum eam omnis errans est pertinax. Omnis {est add. &Fr[90]} enim {igitur &Lc[91]} errans {add nisi &Pb[92]} quam {*aliquam &AvBaCaCeDiFiFrKoLaNaOxPaPdRcRdToUn[93]}{aliquantulum &Ra[94]} diu est in errore est pertinax {*est pertinax: om. &AvBaCaCeDiFiFrKoLaNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRgToUn[95]} . Sed nullus unquam {numquam &AvPaRb[96]}{ubiquam &Pb[97]}{om. &Ra[98]} debet {diu add. &Ra[99]} esse in errore imo omnis errans debet errorem {errore &Av[100]} dimittere {trs. &Ar[101]} . Ergo {igitur &ArCaFiKoLcPd[102]} omnis errans est pertinax.
Magister: Dicunt per aequivocationem te {trs. 312 &Ar[103]} decipi {decepi &Di[104]} . Est enim {ergo &DiTo[105]} debitor {*debitum &AvBaCaCeDiFiFrKoLaNaOxPdRcRdToUn[106]}{debitio &Ar[107]} necessitatis et {*est add. &BaCaCeDiKoLaLcNaPdRdToUn[108]} debitor {*debitum &AvBaCaCeDiFiFrKoLaNaOxPdRcRdToUn[109]}{debitio &Ar[110]} congruitatis. In praedicta autem diffinitione accipi {accipitur &BaCaFrTo[111]} debet {*trs. &AvOxRc[112]} secundum quod {secundum quod: prout &Fr[113]} importat debitum {debito &Rb[114]} necessitatis ut iste {ille &CaFrKoLaRdUn[115]} sit sensus pertinax {accipi...pertinax: om. &Di[116]} est ille {iste &BaDiTo[117]}{om. &FrLc[118]} qui persistit in aliquo quod de necessitate debet dimittere. Esto ergo {igitur &CaFiKoPd[119]}{enim &Rd[120]} quod omnis errans debito quod {*om. &AvBaCaCeDiFiFrKoLaOxPdRcRdToUn[121]} congruitatis dicunt {*deberet &AvBaCeDiFiKoPdRdToUn[122]}{debeat &FrLaOxRaRc[123]}{debet &CaNa[124]}{debent &PaPcRg[125]} oportet {om. &Ra[126]}{*omnem &AvBaCaCeDiFiFrKoLaNaOxPaPcPdRcRdToUn[127]} errorem dimittere quod {tamen add. &Ba[128]} non est verum {quod...verum: om. &DiFr[129]} non tamen omnis errans de necessitate salutis omni tempore {de necessitate salutis omni tempore: debito necessitatis &Fr[130]} debet errorem suum dimittere {quod non est...dimittere: om. &To[131]}{omnis errans...dimittere: tenetur debito necessitatis &Di[132]}{Esto... dimittere: &ArLcPbRb[133]} .
Discipulus: Video quod isti diffiniunt pertinacem communius {convenientius &Ra[134]} quam competat {competit &Rd[135]}{?comperteat &Fr[136]} erranti in fide. Et {*om. &AvBaCaCeDiFiFrKoLaNaOxPdRcToUn[137]} ideo appropria {appropriant &Ra[138]} diffinitionem praedictam in fide {om. &Ar[139]}{in fide: om. &Rb[140]} erranti {*trs. 312 &AvBaCaCeDiFiFrKoNaOxPaPcPdRaRcRgToUn[141]}{et ideo... erranti: om. &LcRd[142]} .
{*Magister: Appropriatur sic. Pertinaciter errans /appropriatur sic pertinaciter errans: pertinax &Fr[143]\ in fide est qui persistit in heresi quam debet de necessitate salutis dimittere.
Discipulus: Appropria eandem dubitanti pertinaciter contra fidem. add. &AvBaDiFrOxRcTo[144]}
Magister: Appropriatur {aprobatur &To[145]} sic {sicut &Ar[146]}{et add. &BaDiTo[147]} . Pertinaciter dubitans contra fidem est qui persistit in dubitatione circa ea quae sunt fidei {*trs. &AvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNaOxPdRcRdToUn[148]} quam debet {dimittere add. &AvOx[149]}{om. &Lc[150]} de necessitate salutis {habere add. &Ca[151]} dimittere {trs. 4123 &Fr[152]} .
Discipulus: Secundum {per &Lc[153]} praedicta {praedictam diffinitionem &Fr[154]} omnes {dici add. &Ce[155]} Iudaei et Gentiles essent pertinaces quia omnes tenentur errorem suum {trs. &ArPb[156]} dimittere.
{*Magister add. &ArAvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRgToUn[157]} Ista est difficultas quae {om. &ArKo[158]} longum tractatum {statutum &Rd[159]} requireret {requirens &ArPbRb[160]} propter illos qui nunquam de fide vera {trs. &Fr[161]} informati fuerunt {trs. &FrLa[162]} nec est {om. &Fr[163]} defectus istorum {*illorum &AvOxRc[164]}{eorum &CeFiPdRg[165]}{ipsorum &FrLa[166]} qui {quia &BaDiToUn[167]}{*quod &AvCaFiKoNaOxPdRc[168]}{quando &?FrPa[169]} informationem minime habuerunt {habuerint &Ca[170]} si {sed &Lc[171]} qui sunt tales. De aliis {illis &Rd[172]} autem Gentilibus et Iudaeis isti dicunt aperte {apte &La[173]} quod debent {debeant &Ar[174]} in {minime de &Rd[175]} numero pertinacium {in numero pertinacium: pertinaces &Ko[176]}{participantium &Ra[177]} reputari {computari &Fr[178]}{? &Na[179]} .
{pertinacia mentalis et ?usualis quodque pertinaciter errare mente contingit tripliciter et quomodo intelligitur quod quis est nescienter aut scienter pertinax vel hereticus add. &Ox[180]}
Discipulus: De illa {*ista &AvBaDiFiLcOxRcTo[181]} difficultate {distinctione &CaNa[182]}{diffinitione &ArOxPb[183]} ad praesens nolo {trs. 312 &ArLcPb[184]} tecum {*trs. 3412 &AvBaCaCeDiFiFrKoLaNaOxPdRcRdTo[185]}{om. &Pb[186]} collocutionem {trs. &Lc[187]}{*collationem &ArBaCeTo[188]}{colloquium &CaRd[189]}{collonem &AvDiKoRc[190]} habere sed {et &Ko[191]}{om. &Ca[192]} volo te interrogare de proposito {trs. 231 &Fr[193]} principali scilicet quomodo {quo &Av[194]} de pertinacia valeat quis convinci.
Magister: Circa illa {ista &BaDiTo[195]}{ea at &Lc[196]} quae fidei sunt {trs. &Fr[197]} duplex {est add. &Rb[198]}{?dupliciter &Rg[199]} potest {trs. &Lc[200]} pertinacitas {*pertinacia &AvBCeDiFrKoLaLcNaOxPaPcPdRaRcRdRgToUn[201]} inveniri {invenire &Av[202]} [[inveniri changed to invenire Ox]] {reperiri &Pc[203]} . Una mentalis quando {dum &Fr[204]}{quomodo &Ox[205]} quis {trs. &Pb[206]} scilicet {om. &La[207]}{*trs. &AvBaDiOxPcRcTo[208]}{trs. 312 &FrLaRd[209]} pertinaciter {om. &FrLa[210]}{in add. &BaDiLc[211]} corde adhaeret pravitati haereticae {om. &La[212]}{*trs. &ArAvCaCeFiKoNaOxPbPdRbRcRdUn[213]} vel {om. &Rb[214]}{etiam add. &CaFrKoLaRdUn[215]} pertinaciter {trs. &ArPb[216]} dubitat {vel pertinaciter dubitat: dubitans &Lc[217]} de catholica veritate. Alia est pertinacitas {*pertinacia &AvBaCeDiFrKoLaNaOxPaPcPdRbRcRdRgToUn[218]} exterior quae in {*om. &AvOxRc[219]} facto vel in voce {verbo &LcUn[220]}{*in voce: verbo &AvBaCaCeDiFiFrKoLaNaOxPdRcRdTo[221]} exteriori consistit {existit &Rd[222]}{trs. &BaDiLcRd[223]} . Prima pertinacia aliter quam per praesumptionem probabilem {trs. &Fr[224]} vel violentam convinci {probari &CaKoLc?NaRdUn[225]} non {?nostro &Lc[226]} potest a nobis quia {quare &Ar[227]} in {om. &Ca[228]} talibus non {add est &Ce[229]} necessario interioribus exteriora {trs. &Fr[230]} correspondent {*respondent &AvBaDiOxTo[231]}{concordant &Fr[232]} imo {ideo &To[233]} tenetur {om. &Fi[234]}{?centrum &Ar[235]} unum saepe {*trs. 231 &AvBaCaCeDiKoLaLcNaOxPdRcRdToUn[236]}{trs. 321 &Fr[237]}{debetur add. &Fi[238]}{immo add. &Ar[239]} interius et aliud {alius &To[240]}{aliquod &Ar[241]} exterius similatur {om. &Fr[242]}{simulatur &Ba[243]}{simulat &Ca[244]} .
Discipulus: Quamvis intentio {discipulus quamvis intentio: om. &Di[245]} mea fuerit {fuit &AvDiFr[246]} interrogare {inchoare &CaFrKoLaNaRdUn[247]} de pertinacia exteriori solummodo causa tamen {trs. &To[248]}{cum &Pb[249]} exercitii {exteriora &Pb[250]} dicas {dicitur &Fr[251]}{solummodo add. &BaDi[252]} aliqua de pertinacia interiori {exteriori &Na[253]}{solummodo... interiori: om. &Rd[254]} et {tibi &Lc[255]} mentali {qua add. &BaDi[256]} quis videlicet {scilicet &Fr[257]} pertinaciter erret {*errat &AvBaDiRcTo[258]}{errant &Ox[259]}{trs. &Fr[260]} in mente {etc add. &La[261]} .
Magister: Sunt quidam dicentes quod tripliciter potest quis pertinaciter {om. &CaKoLc[262]} errare {*trs. &AvBaDiOxRcTo[263]} in mente {in mente: om. &CaKo[264]}{trs. 2341 &FrLaNaRdUn[265]} . Et {*om. &AvBaDiFrOxRcTo[266]} primo {si add. &To[267]} quidem {quidam &AvDi[268]} si quis non obstantibus miraculis {om. &CaLaNaRdUn[269]}{mirabilis &Ce[270]} quae audiuntur {*audivit &ArAvBaCaCeDiFrKoLaNaOxPdRcRdToUn[271]}{audiunt &PaPcRaRbRg[272]}{audit &Lc[273]}{om. &Pb[274]} fuisse facta pro fide {Christiana add. &CaFrKoLaNaRdUn[275]} firmanda {*confirmanda &AvBaDiOxRcTo[276]} putat {putant &Rg[277]}{praedicant &Ra[278]} fidem esse falsam vel {et &Rd[279]} incertam {vel incertam om. &DiTo[280]} . Secundo {secunda &Ko[281]} si in {om. &Ar[282]} generali {*genere &AvBaCaDiFiFrKoLaLcNaOxPaPcPdRaRbRcRdRgToUn[283]} credit totam fidem esse {om. &DiLa[284]}{falsam vel incertam &To[285]}{falsam add. &Un[286]} veram alicui tamen errori in speciali quam {*quem &ArAvBaFrKoLaOxRaRcRd[287]} nescit ad fidem {om. &Lc[288]} explicite {*trs. 312 &ArAvBaCaCeDiFiFrKoLaNaOxPaPcPdRaRbRcRdToUn[289]}{alicui... explicite: om. &Pb[290]} pertinere adhaeret {adhaereret &Lc[291]}{ad hoc &To[292]} tam {tamen &Av[293]} fortiter quod {om. &Lc[294]} quantumcunque {quemcumque &Ce[295]} sibi {*evidenter add. &AvBaDiOxRcTo[296]} ostenderetur {ostenderet &Fr[297]}{ostenditur &Pb[298]}{trs. &Pb[299]}{particulariter add. &Ba[300]}{add particulariter dictum errorem &Di[301]} ad fidem pertinere {particulariter &To[302]}{*trs. 312 &AvBaDiOxRcTo[303]}{deinde add. &Rc[304]}{*dictum add. &AvBaDiFrOxTo[305]}{adhaeret tam... pertinere: om. &Ar[306]} errorem {trs. 4123 &Fr[307]}{eum add. &Ko[308]} nullo modo {errorem add. &La[309]} dimitteret huiusmodi {huius &ArCaCeFiNaPbPcRbRgUn[310]}{*om. &AvBaDiKoOxRcTo[311]}{errorem add. &Fr[312]} sed {si &To[313]} ante putaret fidem esse falsam. Sicut si {om. &ArCaFrKoLcPbRb[314]} in Veteri Testamento quando fideles {om. &Rb[315]}{quando fideles: qui &Ar[316]} credere Trinitatem personarum cum unitate Divinitatis {debitis &Ce[317]}{deitatis &ArFiNa?PaRc[318]} explicite {divinitatis explicite: om. &Lc[319]} minime {trs. &To[320]} tenebantur {tenebatur &AvFi[321]} aliquis {minime tenebantur aliquis add. &Ce[322]} credens totam doctrinam {trs. &BaDi[323]} Moysi et fidelium {fidem &FrLaUn[324]} esse veram in speciali putasset {putasse &RaRg[325]} quod tres personae {om. &PcRaRg[326]} non sunt unus Deus et suo {uno &To[327]}{huic &BaDi[328]} errori tam {om. &Di[329]} fortiter adhaesisset {adhaesissent &PcRg[330]} quod ante doctrinam Moysi {etiam add. &Pc[331]}{et fidelium... Moysi: om. &ArLcPbRb[332]} et Prophetarum credidisset {tradidissent &Ca[333]} esse falsam quae {*quam &AvBaCeFrKoLaLcPbPcPdRbRcRdRg[334]} tenuisset {credidissent &Ca[335]}{credidisset &FrKoLaNaRdUn[336]} tres personas esse {trs. 312 &Lc[337]} unum {trs. &Ba[338]} Deum {om. &ArLcRb[339]}{divinum &Rg[340]} . Iste {isti &Ba[341]} licet {iste licet: et licet iste &Fr[342]} in genere credidisset {credidissent &Ba[343]}{tenuisset &CaFrKoLaNaRdUn[344]} totam fidem Moysi et Prophetarum {credidisset esse... prophetarum: om. &DiOxTo[345]}{non add. &Di[346]} esse veram {trs. 23456781 &Fr[347]}{assereret add. &Di[348]}{si tamen veritatem trinitatis ?imo non esse veram assereret add. &Ba[349]} pertinax {tamen add. &Ko[350]} extitisset {trs. &La[351]}{pertinax extitisset: extitisset tamen pertinax &Fr[352]} . Tertio {modo add. &Fr[353]} potest quis mentaliter esse {*trs. &AvBaDiFrNaOxRcRdToUn[354]} pertinax {om. &La[355]} in {si &Ox[356]} errore {trs. 231 &Fr[357]} si alicui errori inhaeret {*adhaeret &AvBaCaCeDiFiKoOxNaPdRcRdToUn[358]}{sic adhaeret &FrLa[359]} et negligit quomodo et quando {*trs. 321 &AvBaCaCeDiFiFrKoLaNaOxPdRcRdToUn[360]}{quomodo et quando: quocumque &Lc[361]} debet quaerere veritatem {trs. &BaDi[362]} . Quia talis non est paratus corrigi si {*sed &ArAvBaCeFiFrKoLaLcNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRgToUn[363]} persistit in errore quem {quam &CeRg[364]} debet de necessitate salutis dimittere {demittere &To[365]}{etc add. &La[366]} .
Discipulus: Inter negligentiam et {differentiam add. &Rg[367]} pertinaciam {trs. 321 &Lc[368]} differentia invenitur {*reperitur &AvBaDiOxRcTo[369]} . Sed ille {*iste &ArAvBaDiFrOxPbRcTo[370]} ultimus est negligens. Ergo {igitur &ArFiKoPbPd[371]}{igitur ultimus &Lc[372]} non est {om. &Ra[373]} pertinax.
Magister: Respondetur quod quamvis {licet &Fr[374]} negligentia et pertinacia distinguantur {distinguuntur &Fr[375]} tamen aliquis negligens est {*trs. &Rc[376]}{*etiam add. &AvBaDiOxRcTo[377]} pertinax nec est inconveniens quod aliqua {ista &Ra[378]} negligentia {trs. &To[379]} est {*sit &AvBaDiKoLcOxRcTo[380]} pertinacia reputanda.
Discipulus: Potestne aliquis pertinaciter dubitare {*trs. &OxRc[381]} contra fidem?
Magister: Dicitur quod tot modis potest {om. &Ar[382]}{errare add. &Pa[383]} quis {om. &Pa[384]}{*trs. &AvOxRc[385]} pertinaciter dubitare {om. &Pa[386]} contra fidem quot modis potest pertinaciter {om. &FrLaPcRd[387]} errare {dubitare &Pa[388]}{*trs. &AvCeFiNaPdRaRcToUn[389]}{quis add. &Fr[390]} contra fidem {trs. 2341 &CaKo[391]}{etc add. &La[392]}{pertinaciter dubitare... fidem: de pertinacia dubitare &Lc[393]}{quot... fidem: om. &RbRg[394]} .
Discipulus: Nunquid {om. &DiTo[395]}{nunquam &Ox[396]}{?idem quod quia &Rb[397]} aliquo {*alio &ArAvCaCeDiFiFrKoLaNaOxPbPdRbRcRdToUn[398]} modo potest {*trs. 312 &AvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNaOxPdRcRdToUn[399]} distingui de pertinaci {pertinacia &FrKoLa[400]} propter pertinaciam {pertinacem &Pc[401]} interiorem.
Magister: Aliter distinguitur de tali pertinaci saltem quantum {quo &Ko[402]} ad verba. Quia sicut {si &La[403]}{om. &Lc[404]} secundum {*beatum add. &AvBaCaCeDiKoLcNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRgToUn[405]} Aug. quidam {quidem &Ce[406]} est haereticus scienter {*et add. &AvBaDiOxRcTo[407]} quidam {quidem &Ce[408]} vero {om. &FrPc[409]}{*est hereticus &AvBaDiOxRcTo[410]} inscienter {*nescienter &AvBaDiFrOxRaRcTo[411]} ita {etiam add. &Lc[412]} quidam {quidem &CeRb[413]} est pertinax scienter {et quidam est pertinax inscienter add. &To[414]} ille {om. &PaPc[415]}{illo &To[416]} scilicet {trs. &Lc[417]} qui putat {predicat &Lc[418]} fidem Christianam pro aliqua sui parte {pro aliqua sui parte: om. &BaDi[419]} esse falsam et {ita &Pa[420]} quidam est pertinax nescienter qui scilicet {om. &Lc[421]}{trs. &Ox[422]} credit in genere totam fidem Christianam {om. &Lc[423]} esse veram in speciali tamen alicui errori pertinaciter contra fidem adhaeret.
Discipulus: Quomodo potest {om. &PcLc[424]} quis {*trs. &AvBaDiOxRc[425]} scienter esse {*trs. &AvBaCeDiFiLaOxPdRcRdUn[426]} pertinax {trs. 3142 &Lc[427]} . Videtur enim {om. &Fr[428]} quod hoc contradictionem includat {*includit &AvBaDiNaOxPbTo[429]} . {/*quia &Fr[430]\ si enim est scienter /trs. &BaDiFr[431]\ pertinax scit se esse pertinacem sed hoc includit contradictionem add. &AvBaDiFrOxRcTo[432]} Quia qui errat putat esse verum {trs. &CaKo[433]}{id add. &Fr[434]}{illud add. &La[435]} circa quod errat {erret &Ar[436]} eo quod errare est approbare {comprobare &PaPbPcRaRg[437]} falsum {trs. &Fr[438]} pro vero. Nullus ergo {enim &Ar[439]}{igitur &CaKoLaPbPd[440]}{trs. &Fr[441]} scit se errare. Et ita {om. &BaDiLaTo[442]} scienter nullus {trs. &Lc[443]} est {*trs. 231 &AvBaCaCeDiFiFrKoLaNaOxPdRcRdToUn[444]} pertinax quia nullus scit se esse {om. &BaDi[445]} pertinacem {participem &Ra[446]}{trs. &FrLa[447]} in errore {in errore: etc &Rd[448]}{etc add. &La[449]} .
Magister: Ista {illa &Lc[450]} clausula {*sententia &AvBaCaCeDiFiFrLaLcNaOxPdRcRdToUn[451]} pertinacis {pertinax &Di[452]}{scienter &Ko[453]} cum {qua quis &Fr[454]}{qua &La[455]} dicitur {*cum dicitur: om. &AvBaDiOxRcTo[456]} scienter {pertinax add. &FrKoLa[457]} non debet referri ad pertinaciam {pertinacem &Pb[458]}{particulam &Ra[459]} errantis, ut scilicet {*om. &AvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRgToUn[460]} aliquis sciat se {trs. &Ko[461]} pertinaciter {om. &FrPa[462]} errare {se pertinaciter errare: om. &CaLaNaRdUn[463]} sed debet referri ad contrarietatem suae pertinaciae vel erroris ad fidem Christianam ut dicatur scienter pertinax qui {*quia &AvBaDiFrOxRcTo[464]} scit assertionem circa {contra &Lc[465]} quam errat esse contrariam fidei Christianae. Quemadmodum quis {aliquis &CaPc[466]} dicitur {*trs. &AvBaDiFrOxRcTo[467]} haereticus scienter {*trs. &AvBaCaCeDiFiFrLaOxPaPcPdRaRcRgTo[468]}{trs. 3142 &Lc[469]} non quia scit {*sciat &AvOxRc[470]}{sit &Ce[471]} se esse haereticum {scit add. &Lc[472]} sed quia scit assertionem suam {trs. &CaCePaPcPdRaRg[473]}{trs. 231 &Lc[474]}{quae in rei veritate est heresis add. &Fr[475]} esse {om. &BaDi[476]} contrariam fidei Christianae {quemadmodum... Christianae: om. &KoPbRbRdUn[477]} . Sic {*sicut &AvBaCeDiFrKoOxPdRbTo[478]} ille igitur {*trs. &AvBaCaDiFiKoLcPaPbPcPdRaRbRcRgTo[479]}{ille igitur: ergo ille &CeFrOxRdUn[480]} vocatur scienter haereticus qui scit assertionem suam quia {*que &AvBaCaCeDiFiFrKoLcOxPaPcPdRaRcRdRgUn[481]}{que est &To[482]} in rei veritate est pertinax {*om. &AvBaCaCeDiFiFrKoLcOxPaPcPdRaRcRdToUn[483]} haeresis esse {om. &To[484]} contrariam {contraria &To[485]} fidei Christianae. {trs. 231 &Fr[486]}{non quia scit... Christianae: qui scit assertionem suam que in rei veritate est heresis esse contrariam fidei Christianae sicut ille igitur vocatur scienter hereticus qui scit assertionem suam que in rei veritate &La[487]}{*et ille /iste &BaFrTo[488]\ /ita &CaLaLcPcPdRaRg[489]\ dicitur ignoranter sive /dicitur ignoranter sive: om. &Rd[490]\ nescienter /inscienter &Fr[491]\ hereticus qui assertionem suam nescit /trs. 312 &Rd[492]\ esse contrariam /trs. &FrLa[493]\ fidei Christianae /trs. 231 &Lc[494]\ sed /add. eam &Ra[495]\ putat esse consonam /?sonam &Rg[496]\ fidei Christianae /sed... Christianae: om. &Fr[497]\ add. &AvBaCaFiFrLaLcOxPcPdRcRdRgTo[498]}{sed putat /eam &NaUn[499]\ esse consonam fidei Christianae /fidei christiane: veritati &Ko[500]\ add. &CeDiKoNaPaUn[501]} Sic {ita &BaDi[502]} ille dicitur {esse add. &FrKo[503]} scienter {esse &CaUn[504]}{hereticus CePd, but probably dots under Pd to indicate add. &omit[505]}{esse add. &LaLcPaPc[506]} pertinax {trs. &Fr[507]} in errore haereticali {in errore hereticali: om. &BaDi[508]} qui scit assertionem {suam add. &AvFr[509]} quam putat {esse add. &FrOx[510]}{putant &Ca[511]} veram {quam putat veram: suam &BaDi[512]} esse {trs. &Un[513]} contrariam fidei Christianae {sic... Christianae: om. &To[514]} . Ille autem dicitur ignoranter sive nescienter pertinax in errore haereticali {trs. &BaDiPaTo[515]}{qui scit assertionem suam... hereticali: om. &Rb[516]} qui {nescit errorem add. &Lc[517]} assertionem suam {om. &CaCeKo[518]}{quia in rei... suam: om. &Pb[519]} nescit {om. &Lc[520]}{trs. &CaCeKo[521]}{*trs. 312 &AvBaDiFiFrLaNaOxPdRcRdToUn[522]} esse contrariam {trs. &Av[523]} fidei Christianae {trs. &DiTo[524]}{quemadmodum... Christianae: om. &Ar[525]} .
{nescienter hereticus potest quis esse tripliciter add. &Ox[526]}
Discipulus: Distinctionem inter scienter {om. &Lc[527]} pertinacem {trs. &FrLa[528]} et nescienter pertinacem {trs. &Fr[529]} et {om. &BaDi[530]} similiter {simpliciter &Ce[531]} inter scienter haereticum {trs. &FrLa[532]}{et nescienter... haereticum: om. &LcRa[533]} et nescienter {pertinacem et similiter... nescienter: om. &Rb[534]} haereticum {trs. &FrLa[535]}{et nescienter pertinacem... hereticum: om. &ArPb[536]}{et nescienter hereticum: om. &Rg[537]} modo aliter quam prius intelligo {trs. 312 &Ar[538]} et ideo quamvis putaverim {om. &LcPbRb[539]}{putarem &Fr[540]} prius {*trs. &AvBaCaCeDiFiFrKoLaNaOxPdRcRdToUn[541]} nullum {om. &Lc[542]}[[?verum unum CHECK THIS VARIANT Rb[543]]] {videtur &Pb[544]} esse scienter pertinacem {hereticum add. &Pc[545]} aut {nec &Fi[546]}{ac &Ox[547]}{scienter pertinacem aut: om. &Pb[548]} scienter {pertinacem aut scienter: om. &Rb[549]}{aut scienter: om. &Ra[550]} haereticum nunc {nec tamen &Ko[551]} mihi {trs. &Lc[552]} videtur quod omnis {putaverim... omnis: prius oportet scienter esse hereticum non mihi videtur quod quamvis &Ar[553]} haereticus qui scit assertionem suam quae in rei veritate est pertinax haeresis esse contrariam fidei Christianae. Et ita dicitur ignoranter sive nescienter haereticus qui assertionem suam nescit esse contrariam fidei Christianae sed putat esse consonam fidei Christianae sic ille dicitur esse scienter pertinax in errore haereticali qui scit assertionem quam putat veram esse contrariam fidei Christianae. Ille autem dicitur ignoranter sive nescienter pertinax in errore haereticali {*hereticus qui scit... hereticali: om. &ArAvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNaOxPaPdRaRbRcRfToUn[554]} qui assertionem quam putat esse veram nescit sive ignorat contrariam esse fidei. Et sic quilibet talis esset fidelis et catholicus quia {*qui assertionem... quia: pertinax in errore et &ArAvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNaOxPaPdRaRbRcRdToUn[555]}{est pertinax in errore et &Pc[556]}{et &Rg[557]} omnis haereticus est {et &ArPb[558]} scienter pertinax et {est &Ar[559]} scienter haereticus {trs. &Lc[560]} et nullus penitus {om. &CaFrKoLaNaRdUn[561]} nescienter {nescit &Ar[562]}{Magister add. &Rd[563]} Quod {et &Na[564]} potest tali ratione probari. Nam {*om. &ArAvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRgToUn[565]} ad hoc quod aliquis catholicus sit {*trs. &AvBaCaCeDiFiFrKoLaNaOxPdRcRdToUn[566]}{trs. 231 &Lc[567]} et fidelis sufficit fides implicita {applicata &Pb[568]} . Hoc patet {*om. &AvBaDiOxTo[569]} per {om. &CaNa[570]} exemplum {per exemplum: de extra &Pb[571]} de Cornelio centurione de quo habetur {de quo habetur: om. &Lc[572]} Actor. 10. {18.c &Av[573]}{/*c &BaOx[574]\ patere videtur add. &AvBaDiOxRcTo[575]}{quando add. &Na[576]} qui {om. &Fr[577]} antequam de Christo fidem {om. &Ba[578]} haberet {trs. &Lc[579]} explicitam {explicite &ArPb[580]} fuit {erat &Lc[581]} fidelis quia {et &Rd[582]}{om. &Pb[583]} iustus {quia iustus: om. &FrLa[584]}{fidelis quia iustus: iustus fidelis: &Ar[585]} et timens Deum {om. &Ox[586]} et per consequens fidem habuit {trs. &Fr[587]} saltem implicitam. Et ita {ista &Ko[588]}{illa &La[589]} fides implicita {catholica &KoLaNaRdUn[590]}{saltem habuit et add. &Ar[591]}{saltem add. &Pb[592]} sufficit {*ad hoc add. &ArAvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRgToUn[593]} quod quis {*aliquis &ArAvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdToUn[594]} sit catholicus et fidelis. Sed quicunque non est scienter {om. &To[595]} pertinax neque scienter haereticus modo prius exposito {*prius exposito: preexposito &BaCaCeDiFiFrKoLaLc- NaOxPdRcRdToUn[596]} habet fidem {trs. &To[597]} implicitam {explicitam &Av[598]} quia {et &Pb[599]} ex hoc ipso {ipse &Fr[600]} quod {om. &Fr[601]} non putat se errare contra fidem Christianam {quia add. &Fr[602]}{licet add. &Rb[603]} credit totam {om. &To[604]} fidem Christianam esse veram licet {autem add. &ArPb[605]} in aliquo speciali erret. Qui autem credit totam Christianam {catholicam &Lc[606]} fidem {*trs. &ArAvBaCaCeDiFiKoLaLcPbPcPdRaRbRcRdRgToUn[607]}{trs. 2431 &Fr[608]} esse {*om. &AvRc[609]} veram {licet in aliquo... veram: om. &Ox[610]} habet fidem {habet fidem: licet &Lc[611]} implicitam. Ergo {om. &Lc[612]}{igitur &CaKoPd[613]} est catholicus et fidelis et per consequens non {om. &CePd[614]} est {om. &LcRc[615]} pertinax {non est pertinax add. &Av[616]} neque {et &Ox[617]} haereticus {et add. &Ra[618]} . Confirmatur {sic add. &BaDi[619]} haec ratio {haec ratio: om. &Lc[620]} quia qui credit totam fidem Christianam esse veram et {*om. &AvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNaOxPbPdRbRcToUn[621]} habet fidem de omni {om. &Rd[622]} veritate pertinente ad fidem Christianam {*qui autem /om. &PamPb[623]\ habet fidem de omni veritate /om. &La[624]\ pertinente /om. &Lc[625]\ /trs. &Fr[626]\ ad fidem christianam add. &CeDiFiFrKoLaLcNaPamPbPdRcToUn[627]} non est haereticus et per consequens non est {non est: om. &Di[628]} pertinax. Sed quicunque non est {non est: om. &Rb[629]} scienter pertinax neque {vel &Fr[630]} scienter haereticus credit totam fidem Christianam {catholicam &Fr[631]} esse veram ergo {igitur &ArCaKoLaLcPbPcPd[632]}{non est hereticus... ergo: qui autem &Ox[633]} habet fidem de omni veritate pertinente ad fidem {catholicam add. &Pb[634]} Christianam et {om. &Rg[635]} per consequens nullo modo est pertinax nec {neque &ArDiFraRcTo[636]}{et &Ca[637]} haereticus {*trs. 321 &AvBaDiOxRcTo[638]} .
Magister {om. &RdUn[639]} : Istae obiectiones principaliter inducuntur {inducantur &Ox[640]} ad probandum quod nullus est scienter {*nescienter &ArAvBaCaCeDiFiKoLaLcNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRgUn[641]} haereticus {trs. &BaCaDi[642]}{om. &NaUn[643]}{vel pertinax add. &FrLa[644]} .
Discipulus: Ita {ista &Pb[645]} est.
Magister {om. &Rd[646]} : Dimittamus ergo {igitur &ArCaKoLaPcPd[647]} loqui de pertinacitate {trs. 231 &FrKoLaNaRdUn[648]}{*pertinace &AvBaCaCeDiFiKoLaNaOxPaPbPcPdRaRbRcRgToUn[649]}{pertinaci &ArFrRd[650]}{pertinacia &Lc[651]} et {om. &La[652]} sufficiat {sufficit &FiOx[653]} de haeretico facere mentionem.
Discipulus {Magister &Rd[654]} : Placet {*quia add. &AvBaCaCeDiFiFrKoLaNaOxPdRaRcRdToUn[655]} qui potest videre quomodo potest {om. &BaDiTo[656]} quis {*trs. &CaFrLcPbRcRd[657]} esse {est &BaDiTo[658]} haereticus {trs. &Fr[659]} nescienter {*trs. &AvBaCeDiOxPdRcTo[660]}{trs. 231 &FiNa[661]} non dubitabit {dubitat &FrRd[662]} quin {quomodo &Av[663]} valeat {*valebit &AvBaDiOxRcTo[664]}{scire add. &Rd[665]}{videre add. &BaDiFr[666]} quis esse {est &BaDiFr[667]} haereticus {trs. 231 &CaLc[668]}{*pertinax &AvBaDiFrKoOxPamRcTo[669]} nescienter {trs. &Fr[670]}{non dubitabit... nescienter: om. &Ar[671]} .
Magister {om. &CaRd[672]} : De nesciente {*nescienter &AvBaDiFiLaNaOxPdRcRdTo[673]} haeretico distinguitur {distinguere &Pc[674]}{?discurre &Rg[675]} . Quidam enim sunt vel esse possunt nescienter haeretici {trs. &Fr[676]} quia {qui &BaDiRd[677]} scienter {nescienter &Av[678]} et explicite arbitrantur aliquas {quas &Lc[679]} assertiones sub forma propria {trs. &Ox[680]} scriptas {scripturas &Lc[681]} in scriptura divina {om. &Lc[682]} ad fidem Christianam nullatenus {nullo modo &CaKoRdUn[683]} pertinere. Tales {quales &Fr[684]} fuerunt Manichei qui secundum Isidorum prout {secundum quod &Fr[685]} legitur {*recitatur &ArAvBaCaCeFDiFiKoLaLcNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRgToUn[686]} 24. q. 3. c. {sunt quidam /quodam &D[687]\ vel add. &DiTo[688]} quidam {quinto deinde &Rd[689]} autem {habent &Ba[690]} Testamentum Vetus {trs. &Rd[691]} respuerunt {trs. 231 &Lc[692]}{despexerunt &Rd[693]}{respexerunt &Un[694]} et novum tantummodo ex parte {*trs. 231 &AvBaDiOxRcTo[695]} receperunt {receperant &Pa[696]}{reciperunt &To[697]}{om. &ArPbRb[698]} et ita {se add. &Fi[699]} putabant {putant &Lc[700]} se {trs. &Lc[701]} catholicos et fideles {veros &Ar[702]} Christianos et {ita nescienter add. &Fi[703]} ideo fuerunt nescienter haeretici quia {qui &Ar[704]} assertionem {*assertiones &AvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNaOxPdRcRdRfToUn[705]} contentam {*contentas &AvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNOxPdRcRdRfToUn[706]} in Veteri Testamento asserverunt ad fidem Christianam {catholicam &Lc[707]} minime pertinere {trs. &To[708]} . Quidam autem sunt nescienter haeretici qui {quia &Rf[709]} assertionem nullam {*trs. &AvBaDiOxRcRfTo[710]}{veram &KoPb[711]}{contentam... nullam: veram &Ar[712]} pertinentem {pertinacem &AvTo[713]}{om. &Fr[714]} ad fidem Christianam sub propria forma {*trs. &ArAvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNaOxPaPcPdRbRcRfTo[715]} scriptam {*om. &AvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNaOxPdRcRfToUn[716]} in scriptura divina {non add. &Ko[717]} repertam {reperta &Fi[718]}{in scriptura divina repertam: om. &Ar[719]} dubitant {dubitabant &ArNa[720]} esse veram quia {licet add. &Ko[721]} totam {om. &ArRb[722]} scripturam divinam {trs. &AvFr[723]} recipiunt {recipiant &Ko[724]}{receperunt &Na[725]} sed {om. &Ko[726]} tamen {om. &Fr[727]}{cum &Pb[728]} aliquas assertiones sequentes ex illis {*non credunt esse veras quia non putant quod sequantur /sequuntur &AvBaDi[729]\ ex illis add. &AvBaDiPamRcRfTo[730]} propter hoc {om. &BaOx[731]} quod {quia &Pa[732]}{om. &PcRbRg[733]} aliter intelligunt scripturas divinas quam sensus Spiritus Sancti {sanctus &Rd[734]}{trs. 231 &Rd[735]} flagitat a {in. &Fr[736]} quo sumptae {sumpta &Fr[737]}{*scriptae &AvDiOxRcRf[738]}{scripturae &BaTo[739]} sunt non credunt esse veras quia non putant quod sequantur ex illis {illa &Ar[740]}{*non credunt... illis: om. &AvBaDiOxRcRfTo[741]} . Quia {*quidam &AvBaDiOxRcRf[742]} autem {aut &Ko[743]}{om. &Lc[744]}{non add. &Rd[745]} credunt {creditur &Lc[746]}{?credit &Rg[747]} irrevocabiliter {trs. &Ar[748]} contrarias {om. &ArPbRb[749]} assertiones {trs. &Lc[750]} esse veras {dicunt add. &Rd[751]}{et add. &Fr[752]} ideo haeretici sunt censendi qui {om. &FrLa[753]} tamen {om. &BaDiTo[754]} in genere credunt {trs. 312 &CaKo[755]} totam fidem Christianam esse veram.
{Quod fides implicita aliquando est vera aliquando falsa quodque non sufficit credere fidem catholicam esse veram add. &Ox[756]}
Discipulus: Ad quid {quod &Un[757]} valet {valeat &Ca[758]} ista {illa &BaDi[759]} distinctio.
Magister: Per istam {illam &ArBaCeDiKoLcRaRbRdRgUn[760]} distinctionem putant {om. &Di[761]} nonnulli {dicentes add. &Ar[762]} demonstrative probare quod {om. &CePd[763]} rationes {*obiectiones &AvBaDiOxRaRcRfTo[764]}{om. &CaCeFiNaPaPcPdRbRgUn[765]} tuae {rationes add. &Pam[766]}{rationes tuae: illae &Rd[767]} non concludunt.
Discipulus: Quomodo.
Magister: Ex primo {quo &KoRd[768]} membro probant quod aliqui possunt esse nescienter {sufficienter &Rc[769]}{om. &Lc[770]} haeretici sic {om. &Lc[771]}{sicut &BaDiKoPa[772]} qui credunt {*credit &AvBaCeDiLaOxPdRcRfTo[773]} in genere quod tota fides Christiana est vera et tamen {tum &Av[774]}{non add. &Lc[775]}{non &Rc[776]} credunt {*credit &AvBaCeDiLaLcNaPdRbRcRfRgTo[777]} Vetus Testamentum vel Evangelium Lucae {om. &Lc[778]} multa continere erronea {hii enim in add. &Ko[779]} eo {et &Pb[780]} quod {eo quod: et &Ar[781]} Vetus Testamentum {particulariter add. &To[782]} vel Evangelium Lucae {multa... Lucae: om. &AvLa[783]} putant {*putat &AvBaCeDiLaNaOxPdRcRdRfToUn[784]}{om. &LcRb[785]} multa {multas &Pa[786]} continere {ponit &Lc[787]} quae {continere quae: om. &CaPaPcRaRbRg[788]}{*multa continere quae: om. &AvBaCeDiFiFrKoLaNaOxPdRcRdRfToUn[789]}{putant... quae: in multis &ArPb[790]} ad fidem Christianam nullatenus {non &Pb[791]} pertinent {particulare &To[792]}{*pertinere &ArAvBaCaCeDiFiFrKoLaNaOxPaPbPcPdRaRbRcRfRgUn[793]} vere {nec &Rb[794]} sunt {*est &ArAvBaCaCeDiFiFrLaNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRfRgToUn[795]} haeretici {*haereticus &ArAvBaCaCeDiFiFrLaNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRfRgToUn[796]}{censendus add. &Ar[797]} praesertim si sint {*est &ArAvBaCaCeDiFiFrLaNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRfRgToUn[798]} pertinaces {*pertinax &ArAvBaCaCeDiFiFrLaNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRfRgToUn[799]}{vere... pertinaces: quare hic est hereticus nec est pertinax &Lc[800]} . Aliter enim posset quis {trs. &Ba[801]}{aliquis &Ar[802]}{enim posset quis: quis non posset &Di[803]} absque haeretica pravitate {trs. &BaDiTo[804]} dicere quod non {*om. &ArAvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRfRgToUn[805]} omnia Evangelia ad fidem {*non add. &ArAvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRfRgToUn[806]} pertinent Christianam {trs. &Lc[807]} . Sed {sicut &Rd[808]} talis non {om. &Ar[809]} est scienter {om. &Rb[810]}{non est scienter: nescienter est &Pa[811]} haereticus {trs. &ArPb[812]} quia non credit se {om. &Un[813]} contrariari in aliquo {*trs. 231 &AvBaCaCeFiFrKoLaLcNaOxPaPdRcRdRfToUn[814]}{contrariari in aliquo: in aliquo non contrariari &Di[815]} fidei Christianae. Ergo {igitur &ArCaKoLaLcPcPd[816]} aliquis potest {trs. &Pa[817]} esse haereticus nescienter {trs. 312 &Lc[818]}{scienter &Ce[819]} quemadmodum {quod add. &Av[820]} Manichei fuerunt haeretici nescienter {om. &ArPbRb[821]} quia {qui &ArPb[822]} putaverunt {reputaverunt &ArPb[823]} se esse {et &CaKo[824]}{om. &Lc[825]} veraciter {pertinaciter &Ba[826]}{fuisse add. &Lc[827]}{trs. &Fr[828]} Christianos et omnes alios {catholicos &Fr[829]} Christianos {vero add. &Fr[830]}{om. &ArPb[831]}{et omnes alios christianos: om. &BaLc[832]} qui Vetus Testamentum receperunt arbitrabantur {arbitrari &Di[833]}{arbitrantur &ArNaPbRbRcTo[834]}{arbitrati sunt &Ba[835]} haereticos {hereticis &Ar[836]}{esse et add. &FrLa[837]} contra fidem Christianam {om. &BaDi[838]}{esse add. &Fr[839]} errantes {trs. &To[840]} .
Discipulus: Dic quomodo {igitur &Lc[841]} ad obiectiones {rationes &Lc[842]} tactas superius {*trs. &AvBaDiOxRcRf[843]}{quomodo add. &Lc[844]} respondeatur {*respondetur &AvBaCaCeDiFiFrKoLaNaOxPaPcPdRaRbRcRdRfRgToUn[845]} .
Magister: Dicunt enim {dicunt enim: ad illas dicitur &Fr[846]} quod {*dicunt enim quod: om. &ArAvBaCaCeDiFiKoLaLcNaOxPbPdRbRcRdRfToUn[847]}{sic &PaPcRaRg[848]} obiectiones illae {istae &BaDiRfTo[849]}{obiectiones illae: om. &Fr[850]} fundantur {et add. &La[851]} in aequivocatione de fide implicita est enim una fides implicita {est enim... implicita: om. &Rd[852]} vera {om. &Lc[853]} omnem assertionem pertinacem {pertinentem &ArPb[854]}{pertinentem ad fidem &Fr[855]} respectu cuiusque {cuiuslibet &KoLc[856]}{*cuiuscumque &ArAvBaCaCeDiFiFrLaNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRfRgToUn[857]} haereticae pravitatis excludens. Et illa {*ista &BaDiRcRfTo[858]}{ita &AvOx[859]} fides implicita {explicita &La[860]}{praeimplicita &Lc[861]}{trs. &Lc[862]} sufficit ad hoc quod habens eam sit catholicus et fidelis. Alia est fides {om. &Fr[863]} implicita falsa {om. &To[864]} qua scilicet creditur haec {hoc &Rd[865]} est {esse &ArAvCaCeFiFrKoLcOxPaPcPdRaRbRcRfRgToUn[866]} vera {*haec est vera: hanc esse veram &BaDi[867]} fides Christiana {trs. &Lc[868]} est {esse &Rb[869]} vera. Sed {et &Fr[870]} alia fides quam {est add. &Lc[871]} illa {fides &Fr[872]} quae est vera {om. &Lc[873]}{vere fides &Fr[874]}{*vere &ArAvBaCaCeKoOxPaPbPcPdRaRbRcRfRgToUn[875]}{trs. &CaKo[876]} Christiana {trs. &Di[877]}{et add. &LcPbRb[878]} pro Christiana habetur. Et talem fidem habuerunt {habebant &Ar[879]} Manichei {cristiani &Pa-PamPcRaRbRg[880]} quia {qui &FrPa[881]} credebant fidem Christianam esse veram. Sed {?si &Ox[882]} illam fidem vocaverunt {vocabant &FrLa[883]}{trs. &Fr[884]} Christianam quae {om. &La[885]}{qui &To[886]} in rei veritate non est {erat &Fr[887]} Christiana imo est {erat &Fr[888]} contraria fidei Christianae. Et {om. &Lc[889]} sic est {om. &NaRf[890]} de omnibus {aliis add. &BaDiTo[891]} haereticis nescienter quia {*quod &AvBaLcOxRcRfRg[892]} licet {quia licet: om. &To[893]} credant {credebant &PaPcRbRg[894]}{credunt &Un[895]} hanc {om. &Lc[896]} esse veram fides Christiana vel fides Ecclesiae {*universalis add. &AvBaDiOxRaRcRfTo[897]} est vera tamen fidem reputant Christianam quae in rei veritate non {non est christiana ymo est contraria fidei christiane et sic est de omnibus hereticis nescienter quia licet credant hanc esse veram fides christiana vel fides ecclesie est vera tamen fidem reputant christianam que in rei veritate non add. &Ca[898]} est Christiana {trs. 312 &Rd[899]} licet credant eam {ipsam &CaFrLaNaRdUn[900]} esse Christianam {veram &Ar[901]}{licet credant eam esse christianam: om. &AvKoOx[902]} . Et {om. &LcUn[903]} ideo quamvis {om. &NaRd[904]} nescienter tamen {*om. &ArAvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRfRgToUn[905]} haeretici sunt {trs. &Lc[906]} .
Item patet de Bohemis {*Item... Bohemis: om. &ArAvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRfRgToUn[907]} .
Discipulus: Nunquid aliqui {aliquis &Lc[908]}{om. &Ar[909]} credentes {credens &Lc[910]} fidem Christianam {trs. &BaDi[911]} esse veram habent {habet &Lc[912]} falsam {veram &Ar[913]} fidem?
Magister: Nullus propter {apud &Lc[914]} hoc {om. &Ca[915]} quod {om. &LcRb[916]}{qui &Ox[917]} credit {quod credit: credens &ArPb[918]} fidem Christianam {credit add. &Ra[919]}{trs. &Lc[920]} esse veram {igitur add. &Lc[921]} habet {habeat &Lc[922]} falsam fidem {opinionem &Ar[923]} sed credens quandam {quamlibet &ArPbRb[924]}{quemdam &Ce[925]}{quemadmodum manichei &Fr[926]}{illud quod videt &Lc[927]} fidem {om. &Ra[928]} esse {trs. &Lc[929]} Christianam {trs. &FrRd[930]}{veram &Pb[931]}{quandam... Christianam: quemadmodum manichei in fidem christianam esse veram &La[932]} quae in rei veritate non est {fides add. &CaLc[933]} Christiana habet falsam fidem {om. &Lc[934]}{sed credens... fidem: om. &To[935]} . Sicut {*sic &DiRcRf[936]} Arrius in {om. &Fi[937]} eo {*hoc &AvBaDiOxRcRfTo[938]} quod credit {*credidit &AvBaCaCeDiKoLaLcNaOxPaPbPcPdRaRcRfTo[939]} quod fides Christiana est {esset &DiTo[940]}{esse &Ba[941]} vera {sed credens quandam fidem esse Christianam quae in rei veritate non est Christiana habet falsam fidem sicut arrius in hoc quod credidit quod fides christiana esse vera add. &To[942]} et {*quod add. &AvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNaOxPdRcRdRfToUn[943]} Evangelium continet {contineret &BaDiTo[944]} veritatem {continet veritatem: est verum &CaFrKoLaNaRdUn[945]} non habuit falsam fidem {trs. &PaPc[946]} sed credendo {credentes &Ce[947]} quod Filius Dei non est {esset &BaDiTo[948]}{sit &Fr[949]} aequalis Patri et quod hoc {hoc add. &Ba[950]}{om. &PcRd[951]}{trs. &Di[952]} pertinet ad catholicam fidem {om. &To[953]}{trs. &CaFr[954]} habuit falsam fidem {sed credendo... fidem: om. &ArLcPbRb[955]} .
Discipulus: Adhuc {ad hunc &To[956]}{ad hoc &Ce[957]} non sunt {om. &Lc[958]} illa {ista &BaCaDiKoRdToUn[959]} argumenta soluta {sophistica &Lc[960]}{sola &Rc[961]} quae {*quia &AvBaCaCeDiFiKoLaNaOxPdRcRdRfTo[962]} fundantur in hac {ista &Fr[963]} propositione {trs. &LaLc[964]} omnis fides implicita vera {non &Pa[965]} sufficit {trs. &Ar[966]} ad hoc quod habens eam {ipsam &Lc[967]} sit catholicus et fidelis.
Magister: De fide distinguitur. Quod {*quia &AvBaCaCeFiFrKoLaNaOxPdRcRdRfToUn[968]}{om. &Lc[969]} quaedam ponitur {esse add. &Lc[970]}{trs. &BaDi[971]} fides {om. &Un[972]} infusa quam {qua &Av[973]} etiam parvuli baptizati habere dicuntur {trs. &BaCeDiFrLa[974]} . Et de hac {illa &Ko[975]}{hoc &CaRd[976]} posset {potest &FrLaLcPb[977]} concedi {trs. &BaDiTo[978]}{haec add. &Fr[979]} propositio quam assumis sed {*secundum &BaDiTo[980]} illam {nullam add. &Fi[981]}{sed illam: repeated &Rb[982]} habet {*om. &BaDiTo[983]} nullus {om. &ArCaFiPb[984]}{trs. &AvCeKoLaLcNaOxPdRaRcRdRfUn[985]}{est add. &To[986]}{*esset add. &BaDi[987]} haereticus nescienter {scienter &Pc[988]}{trs. &To[989]} . Alia est fides acquisita quae est incredulitas {*credulitas &ArAvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNaOxPaPbPcPdRaRbRcRdRfRgToUn[990]} quaedam qua {quam &Pa[991]} quis absque {om. &Ox[992]} dubitatione alicui {aliter &BaDi[993]} assertioni adhaeret. Sicut {om. &Ar[994]}{*et sic &AvBaDiLaOxRaRcRfTo[995]}{sic &CeFiFrKoLcNaPdRdUn[996]} est propositio {trs. &Fr[997]} falsa quia non omnis fides talis {*trs. &AvBaCaCeDiFiLaLcNaOxPdRcRdRfToUn[998]}{om. &FrKo[999]} implicita {om. &To[1000]} vera sufficit ad hoc quod habens eam {ea &Ra[1001]} sit catholicus et fidelis. Quamvis enim {sic add. &Ox[1002]} nullus sit infidelis {quamvis... infidelis: om. &Lc[1003]} propter quamcunque {quamque &Pb[1004]} fidem veram {trs. &OxPc[1005]}{et add. &Ra[1006]} tamen poterit {unus add. &La[1007]} habens unam {om. &La[1008]} fidem veram esse {ut add. &Pa[1009]} infidelis {fidelis &CeLc[1010]} propter {fidem veram tamen... propter: om. &Ar[1011]} aliam fidem falsam.
Discipulus: Nihil {*tantum &AvBaCaDiFrKoLaNaOxRaRcRdRfToUn[1012]}{omni &LcPa-PamPc[1013]}{omnia &Rb[1014]}{?Rg[1015]} modo {nihil modo: om. &CeFiPd[1016]} quantum ad illam {*istam &AvBaCaDiFrLaLcOxRaRcRfTo[1017]} materiam sed {*om. &AvBaCaCeDiFiFrKoLaLcNaOxPa-PamPcPdRaRbRcRdRfRgToUn[1018]} indica mihi {*om. &ArAvBaCaDiFrKoLaLcNaOxPbRbRcRdRfToUn[1019]} quid dicitur {dicatur &FrLa[1020]} ad aliam {*illam &CaCeFiFrKoLaLcNaPaPbPcPdRaRbRcRdUn[1021]}{istam &ArBaDiTo[1022]}{om. &AvOxRf[1023]} propositionem {trs. &Rc[1024]} . Qui credit {tradit &Lc[1025]} totam fidem {catholicam vel add. &Fr[1026]} Christianam {trs. &Ar[1027]} esse veram habet {habere videtur &Na[1028]} fidem {veritatem &Lc[1029]} de omni veritate pertinente ad fidem Christianam {esse veram add. &Un[1030]}{trs. &BaDi[1031]}{esse veram... christianam: etc &ArPb[1032]}{om. &Rb[1033]} .
Magister: Hoc negatur de fide quae reddit aliquem {hominem &FrLc[1034]} catholicum nisi credens {sic add. &La[1035]}{scit add. &Fr[1036]}{credentes &Lc[1037]} totam fidem Christianam {*esse veram add. &AvBaDiFrKoLaOxRcRfTo[1038]} nullam reputet {trs. &Fr[1039]} fidem {om. &Lc[1040]}{*trs. &AvBaCeDiFiLaOxPdRcRfTo[1041]} Christianam {om. &Ca[1042]} nisi {illa add. &La[1043]}{*illam solam add. &AvOxRcRf[1044]}{illam add. &Fr[1045]}{istam solam add. &Di[1046]}{istam add. &Ba[1047]} quae {istam solam qui &To[1048]} vere Christiana est {*trs. &AvBaCaDiFrKoLaNaOxRcRdRfToUn[1049]}{Disc: tecum collonem habui de pertinacia interiori volo add. &Ox[1050]} .
{tractatur quomodo quis possit de pertinacia exteriora convinci et ponuntur XX modi primus quomodo quis dicit fidem christianam non veram add. &Ox[1051]}
Discipulus: Postquam tecum {om. &Fr[1052]} collationem habui de pertinacia interiori volo aliquam {*aliqua &AvBaCaCeDiFrKoNaPcPdRaRcRdRfToUn[1053]} recipere {*interrogare &AvBaCaCeDiFrKoNaPcPdRaRdRcRfToUn[1054]} de pertinacia {interiori... pertinacia: om. &Rb[1055]} exteriori {volo... exteriori: om. &Ar[1056]} quando scilicet {om. &Pc[1057]} praeter {*propter &ArBaCaCeDiKoNaPdRbRcRdRfToUn[1058]}{pro &Ra[1059]}{in &Fr[1060]}{quando scilicet praeter: propter &Av[1061]} ea quae apparent exterius debent catholici aliquem errantem contra fidem tanquam pertinacem habere et quomodo de pertinacia {de pertinacia: om. &To[1062]} in iudicio debeat quis convinci. In primis autem cupio scire an uno modo tantum {om. &BaDiFrTo[1063]} vel pluribus {plura &Ar[1064]} possit constare errantem aliquem {*trs. &AvCaCeFrKoNaPdRcRdRfToUn[1065]} contra fidem {trs. 2341 &BaDi[1066]} esse pertinacem {trs. &Na[1067]} .
Magister: Plures modi ponuntur quibus possunt catholici {ad add. &Di[1068]} praesumptionem accipere violentam de aliquo quod est pertinax in errore.
Discipulus: Primo tractemus unum modum {et add. &BaDiFTo[1069]} postea alium modum {*om. &ArAvBaCaCeDiFrKoNaPcPdRaRbRcRdRfRgToUn[1070]} .
Magister: Primus modus {de add. &Ca[1071]} quo {quomodo &Ra[1072]} potest {om. &Un[1073]} quis de pertinacia deprehendi {reprehendi &Ca[1074]} est cum {si &PcRaRg[1075]} in {*cum in: si &AvBaCaCeDiFrKoNaPdRcRdRfToUn[1076]} facto vel in {*om. &AvBaCaCeDiFrKoNaPcPdRaRcRdRfRgToUn[1077]} verbo monstrat quis {*om. &AvBaDiFrKoNaPcPdRaRcRdRfRgUn[1078]}{monstrat quis: iuvat &Ca[1079]} se non firmiter credere {trs. &To[1080]} fidem Christianam esse veram et sanam puta si dicit fidem {christianam &To[1081]}{*christianam add. &ArAvBaCaCeDiFrKoNaPcPdRcRdRfRgUn[1082]} esse falsam vel dubiam vel ad sectam aliam se convertit {converterit &CaRa[1083]} ut puta {*pote &ArAvBaCaDiKoNaPcPdRbRcRdRfRgToUn[1084]}{pute &Ce[1085]} si facit {fecit &Pc[1086]}{puta si facit: si pote se fecerit &Ra[1087]} se {trs. &Ar[1088]}{om. &RbRg[1089]} circumcidi vel Mahometum adorat {adoret &Fr[1090]}{trs. &CaFrKoNaRdUn[1091]} . De tali enim licet cuilibet iudicare {per add. &Ar[1092]} quod {et &Ce[1093]} pertinaciter errat {erret &KoUn[1094]} vel dubitat {dubitet &CaKo[1095]}{*contra add. &AvBaCaCeDiFrKoNaPdRcRdRfToUn[1096]} veritatem et quod est scienter {trs. &BaDi[1097]} haereticus manifestus {machometus &BaDiTo[1098]} . Et si {om. &Ar[1099]} convictus fuerit vel confessus in iudicio quod tale {taliter &Ra[1100]} aliquid {*quid &AvBaCaCeDiFrKoNaPdRcRdRfToUn[1101]} dixerit {dicerit &Pc[1102]} vel fecerit sine ulteriori examine {*examinatione &AvBaCaCeDiFrKoNaPdRcRdRfTo[1103]}{excommunicatione &Un[1104]}{om. &ArRb[1105]} est tanquam pertinax et {est &Rf[1106]}{vel &Rd[1107]} haereticus condemnandus.
Discipulus: Potestne inveniri casus in quo {*talis add. &AvBaDiFrRcRfTo[1108]} possit {om. &BaDi[1109]}{potest &Ar[1110]} haereticus {*om. &AvBaDiFrRcRfTo[1111]}{talis &CaCeKoLaNaPdRdUn[1112]} de tali {*om. &AvBaCaCeDiFrKoLaNaPdRcRdRfToUn[1113]} haeretica pravitate {*trs. &ArAvBaDiRaRbRcRfRgTo[1114]}{possit add. &BaDi[1115]} excusari.
Magister: Unus solus casus quantum {tamquam &Rd[1116]} ad fidei {quantum ad fidei: contra fidem ad &To[1117]} abnegationem excipitur {accipitur &BaRg[1118]} scilicet {om. &Fr[1119]} si {quando &Rc[1120]} metu mortis fidem negavit {scilicet add. &Fr[1121]}{*negaverit &AvBaDiRcRfTo[1122]} dicendo fidem Christianam esse falsam vel dubiam. Duo vero excipiuntur quantum ad factum haereticale. Primus {modus add. &Rg[1123]} est si quis metu mortis actum haereticalem commiserit {om. &Un[1124]} puta si pro morte vitanda quis adoraverit {adoravit &Na[1125]} Mahometum. Et isto {illo &CaCeKoRdUn[1126]} modo excusabatur {*excusatur &AvBaDiPcRaRcRfTo[1127]} Beatus Marcellinus qui {*quod &AvRcRf[1128]}{in add. &CePd[1129]} immolando idolis {trs. &Fr[1130]} non fuit factus {*effectus &AvBaDiRcRfTo[1131]}{om. &CaFrKoLaNaRdUn[1132]} haereticus licet peccatum mortale {om. &To[1133]}{*trs. &AvCeNaPdRc[1134]} commiserit. Secundus casus est {om. &To[1135]}{trs. &ArRbRg[1136]} si absoluta coactione {absoluta coactione: per absolutam coactionem &Fr[1137]} quis coactus fuerit actum haereticalem {trs. &Ko[1138]} committere in quo casu {tamen &Av[1139]} etiam {et &Rf[1140]} ab omni peccato excusatur {excusat &Ra[1141]} .
Discipulus: Vellem scire rationem quare {qua &KoNaUn[1142]} talis debet statim {trs. &Fr[1143]} haereticus et pertinax {trs. 321 &Ra[1144]}{et pertinax: om. &Fr[1145]} reputari cum ita quis possit {possis &Rf[1146]}{*trs. &AvBaDiFRcRfTo[1147]} ambitione {ambitionem &Na[1148]} et {*vel &AvBaRcRfTo[1149]}{om. &Di[1150]} cupiditate {cupiditatem &Na[1151]} tractus {tractatus &Ce[1152]}{tentus &To[1153]}{coactus &Ar[1154]} facto vel {*et &AvCePdRcRfTo[1155]} verbo {*trs. 321 &RcRf[1156]} ostendere {om. &CePd[1157]} se non tenere firmiter fidem Christianam {catholicam &Fr[1158]} esse veram {om. &Fr[1159]} quam {tractus... quam: tentus facto &Di[1160]} tamen in mente tenet esse veram sicut quis potest {*trs. &ArAvBaCaCeDiFrKoNaPcPdRbRcRdRfRgUn[1161]} hoc {hic &CeRg[1162]}{trs. 231 &To[1163]} simulare {trs. &BaDi[1164]} metu mortis.
Magister: Ratio assignatur quia cum quis extra metum mortis aliquid {aliud &CePd[1165]}{trs. 4123 &Fr[1166]} dicit {dicet &Ra[1167]}{agit &ArKo[1168]}{aliquid dicit: addidit &Rb[1169]} et {*aut &AvBaCaCeDiFrKoNaPdRaRcRdRfToUn[1170]} facit magis {*plus &BaCaCeDiFrKoNaPdRaRcRdRfToUn[1171]}{om. &PcRbRg[1172]} de voluntario habet {om. &Pc[1173]}{*trs. 312 &BaCaCeDiFrKoNaPdRaRcRdRfToUn[1174]} quam quando {qui &Ca[1175]}{?talis &Rb[1176]}{cum quis &BaCeDiNaPdRdToUn[1177]}{quis aliquid add. &Ko[1178]}{cum aliquis &Rf[1179]}{quam quando: quantum &PcRaRg[1180]} dicit aut facit {dicit aut facit: quis tenet &Fr[1181]} aliquid {om. &KoRf[1182]}{aliud &CePd[1183]}{trs. 4123 &BaCaCeDiNaPdToUn[1184]}{vel facit add. &Fr[1185]}{magis... aliquid: om. &Av[1186]} metu {aliquid metu: ad metum &Rb[1187]} mortis inductus. Et ideo nulla cupiditas vel ambitio {pertinacia &Rb[1188]} excusat de pertinacia in licito {in licito: illicito &Av[1189]} iudicio hominem quantumcunque {*quemcumque &AvBaCeDiPdRbRcRf[1190]}{quocumque &To[1191]}{quodcumque &Ar[1192]} facto vel verbo monstraret {monstrante &ArBaCaDiPcRaRb?RdRgTo[1193]}{*monstrantem &AvCeFrKoNaPdRcRfUn[1194]} se fidem Christianam firmiter {*non add. &ArAvBaCaCeDiFrKoNaPcPdRaRbRcRdRfRgToUn[1195]} tenere {trs. 231 &Ra[1196]} . Et {om. &Rf[1197]} eodem modo dicitur quod nec amor nec {vel &Av[1198]} odium nec aliquid praeter timorem mortis potest quemcunque {quemquem &PcRaRdRg[1199]}{quemquam &Ko[1200]} in hoc casu excusare quin sit haereticus reputandus nisi dicatur quod per gravia illata tormenta {trs. &Fr[1201]} vel metum {metu &KoNaPdRdUn[1202]} eorum {illorum &Fr[1203]} in {om. &Na[1204]} hoc casu valeat quis {om. &Fr[1205]}{*trs. &ArAvCaCeDiKoNaPcPdRaRbRcRdRfRgToUn[1206]} excusari.
Discipulus: Nunquid {hoc add. &Ar[1207]} modo praedicto {om. &Ar[1208]}{trs. &Fr[1209]} est dicendum {trs. &Di[1210]} de {in &Di[1211]} omni scienter {Discipulus nunquid modo predicto dicendum est in omni add. &Di[1212]} haeretico.
Magister: De omni scienter haeretico sunt {sint &Un[1213]} intelligenda praedicta {etc etc add. &Ce[1214]} .
Return to Table of Contents