Significant Omissions

John Kilcullen

Shared omissions do not tell us much about the descent of manuscripts, since such omissions can easily happen by coincidence (especially when due to homoioteleuton). But omissions not shared tell us something, namely that the manuscript (call it X) from which the passage is omitted is not the (sole) exemplar or ancestor of any manuscript (Y) in which the passage is found. To justify this inference, the passage needs to be long enough that a copyist is unlikely to have been able to guess it word for word; it will not be a quotation from a commonly accessible source; it will be an omission, not an addition (because X could be a copy of Y with additional text invented by the copyist). That the passage is an omission and not an addition is more likely if it is found also in other witnesses, especially witnesses of several different families. The more examples there are the surer the inference becomes.

1 Dialogus

In 1 Dialogus it seems that none of the MSS is the sole source of any of the others in its group: see group A, B, C, D, E.

Group A

None of the members of this group can be the sole source of any of the others.

We omits, the others have:

3.4.8-10 Illi autem qui sunt extra ecclesiam et nunquam fuerunt de ecclesia nec unquam fuerunt Christiani, non sunt per ecclesiam iudicandi <checked>

5.4.29-30 non sunt inter scripturas canonicas numerande; ille igitur cuius scripture sunt <checked>

5.36.54 quam fuit de primis duobus parentibus quando erant soli fideles. NOT CHECKED

Ox omits, the others have

1.11.25-7 hereticus ab ecclesia derelictus non ignorat qua pena secundum iura civilia sit plectendus. Iudex igitur ecclesiasticus, si aliquis coram eo fuerit tanquam hereticus NOT CHECKED

2.3.79-80 tanquam verissime sunt habende. Apostoli autem quamplurima docuerunt que NOT CHECKED

2.19.31-2 est heresis explicite condempnata, pro eo quod per symbolum, “Credo in unum deum”, explicite approbatur deum esse factorem omnium visibilium et invisibilium

2.32.56-8 hominum debet consistere. Quare nec approbatio catholice veritatis in sapientia hominum nec in voluntate aut instantia

2.32.132 hereticam pravitatem quam debet iudex intelligere sententiam qua dampnat

3.5.39-41 in heresim semel dampnatam non distinguit, et per consequens nec nos debemus distinguere. Ergo quicunque, sive pertinaciter sive non pertinaciter, labitur

3.5.65-7 magis autem est errare quam dubitare ergo omnis errans contra fidem sive pertinaciter sive non pertinaciter hereticus est censendus

4.3.15-6 licet in aliquo speciali erret. Qui autem credit totam fidem Christianam esse veram

4.3.20-22 non est hereticus, et per consequens non est pertinax; sed quicunque non est scienter pertinax nec scienter hereticus credit totam fidem Christianam esse veram; ergo

4.13.73 Ergo si postea dicit se non agnovisse dictam veritatem esse Catholicam

4.23.22-3 sicut patet Extra, De hereticis, c. Cum Christus, sicut etiam Innocentius 3

4.25.53 ut crimen committat idem crimen committit, et ita qui cogit alium

4.31.35 Ergo talis gerens se pro papa pertinax et hereticus est censendus

4.33.19-20 reputandi, multo magis inferior papa taliter determinans officium usurpando papale et sibi consentientes sunt pertinaces et heretici

4.34.12-15 qui quod potest corrigere negligit emendare.” Qui itaque pertinaces hereticos quos potest corrigere negligit emendare pertinacium hereticorum culpam habet

Av omits, the others have:

2.2.24 ad catholicos pervenerunt, quia Christus, dum viveret in carne mortali cum apostolis

2.2.41-2 et actibus predictorum sanctorum, de quibus gestis et actibus

2.4.103-6 Isto modo liceret approbare libros quorumlibet hereticorum, quia liceret approbare libros eorum quo ad omnia

2.8.25-6 et per consequens non omne falsum fidei contrarium orthodoxe

2.10.34-5 errandi vocatur error. Heresis etiam potest accipi uno modo pro actu vel habitu heresis, alio modo dicitur obiectum talis actus vel habitus

2.25.52-3 quidam autem quia ad eum quamcunque assertionem dampnare minime pertinebat

2.28.7-9 adiungere, taliter vel equipollenter proferendo sententiam, “Talem assertionem tanquam hereticam vel veritati catholice inimicam

2.32.66-7 possunt contra fidem errare, quia nec magistri in theologia nec omnes alii a papa in generali concilio congregati

3.5.70-1 in fide omni potestate ecclesiastica est privatus; sed non nisi quia hereticus; ergo omnis talis titubans

3.6.70-1 defendentem. Unde videtur quod etiam potest quis aliquam heresim pertinaci animositate

3.6.82-3 Sed qui metu mortis defendit errorem est impudenter tenax et in sententia sua nimis persistit

3.6.125-6 minime peperisse, quia si a parentibus suis vel aliis quibuscunque sententiam suam falsam acceperunt constat quod eam ex audacia sue presumptionis

3.7.141-2 velit catholicus reputari, sed tunc oportet eum cauta sollicitudine querere veritatem, si

4.13.72 dixit vel facto aut verbo innuit se agnoscere illam veritatem esse Catholicam

4.14.92-4 Ergo et neganti veritatem Catholicam quam primo habuit pro Catholica non est credendum quamvis dicat se paratum corrigi

4.14.15 Discipulus Tene ordinem in procedendo quem vis

Vf omits, the others have:

3.9.69-71 absque distinctione, dicunt quod sunt heretici manifesti si rite et iuste fuerunt condempnati, quia nullus est sententialiter condempnandus de heretica pravitate

3.10.40-1 secundum quod hereticus est duplex, scilicet manifestus et occultus

4.9.11-12 reputandus; ergo qui dicit ecclesiam universalem errare vel errasse est statim absque aliqua examinatione pertinax et hereticus.

Vc omits, the others have:

4.24.11-12 sed si alicui a prelato suo patenter ostenditur quod opinio sua fidei obviat orthodoxe

Complex example:

2.13.83-6 Secunda ratio est hec. Si aliqua veritas est catholica solummodo quia est a Romano pontifice approbata, aut ergo est catholica quia est a Romano pontifice sive explicite sive implicite approbata, aut est tantummodo catholica quia est a Romano pontifice explicite approbata. We and Vc have the whole passage. Av omits words in italics. Ox and Vf omit words in bold italics. Vf has the underlined words as a marginal correction. Neither Ox nor Vf can be the sole source of We or Vc, Av cannot be the sole source of any of the others.

**what about complex cases? E.g. the confusion in order of arguments.**

Group B

(For more on Group B, see below, 2 Dialogus)
No member of this family is the sole ancestor of any of the others: not To (see To omits, EsBaDi have), not Es (see Es omits, BaDiTo have) not Ba (see Ba omits, ToEsDi have), not Di (see Di omits, BaToEs have).


My initial hypothesis was as follows: (a) Es was a copy of To, (b) Es was then corrected from a better MS, (c) Ba was a copy of Es after correction (or perhaps (d) Ba was the MS from which Es was corrected), and (e) Di was a copy of Ba.

However, this hypothesis conflicts with the following facts:

1. Es before correction includes (many) passages not found in To (which conflicts with (a));

2. To includes (a few) passages not found in Es before correction (which shows that To is not a copy of Es before correction);

3. Ba includes passages that were not (complete and in the correct order) in Es even after Es was corrected (which conflicts with (c)); see 1.12.12-72.29.19, 4.9.52-44.30.6-7, 5.8.17 5.24.105-110.

4. Es has corrections that did not come from Ba (which conflicts with (d)); (see 5.24.61-3 5.25.28-9).

5. Di includes passages not found in Ba (which conflicts with (e));

6. Ba includes passages not found in Di (which shows that Ba is not a copy of Di).

My present hypothesis is that Es is a copy of an exemplar similar to To (not identical with To); Es was then corrected against a MS similar to Ba (not identical with Ba); Ba was copied from an exemplar similar to the MS against which Es was corrected (but not from Es as corrected); Di is also a copy of a similar exemplar (not identical with Ba). So none of these four MSS is a copy of any of the others. Es and To descend from a faulty MS no longer extant, and Ba and Di were copied from, and Es corrected from, one or more good MSS no longer extant.

 



To omits, EsBaDi have:

1.2.10-11 est catholica, que heretica, reputanda. Sed propter theologiam solummodo quecunque assertio.

1.3.13 vel irrationabiles putes esse censendas

1.3.32 principaliter spectat de approbatione veritatum catholicarum

1.5.7-12 symbolum ordinare et articulos fidei recte distinguere spectat ad ipsum precipue, cum consilio et consensu concilii generalis. Sed in symbolum ordinando et articulos fidei distinguendo, et eadem ratione in diffiniendo authentice que assertio est catholica et que heretica reputanda, theologie principaliter debet inniti; secundario autem in sacris canonibus poterit se fundare. Et ideo

1.7.7-9 que in decretis habentur, ad quos videlicet principalius et profundius pertinet illorum intellectum

1.8.46 canoniste magis memoriter retinent; sed non habent profundius iudicare

1.9.46-8 fuerint adversa, vana et irrita sunt censenda.” Et dist. 9a, § 1, ait, “Liquido igitur apparet quod consuetudo naturali iuri postponitur”. Quod autem constitutio naturali iuri”.

1.9.50 nichilque vetetur quam quod Deus prohibet fieri

1.13.3-4 spectat scire principaliter quis pertinax est habendus. Primum autem motivum eorum est tale. Ad theologos

3.5.72-4 Ex quo sequitur quod omnis errans contra fidem etiam non pertinaciter hereticus est censendus

3.8.3-4 est censendus hereticus libenter ascultabo. Magister: Adhuc rationes alique allegantur

3.9.24-6 non est hereticus manifestus nec ex sola tali predicatione debet hereticus reputari. Et propter hoc tales

4.10.76-8 ita quilibet credit explicite universalem ecclesiam servare veram et Catholicam fidem et non falsam

4.13.60-1 non sit sibi credendum ostenditur quia qui invenitur sibi ipsi contrarius non est credendum, saltem secundo dicto

4.17.28-30 quamcunque nisi fuerit legitima correctio modo supradicto. Quarto sic. Subditi non tenentur in illo casu ad correctionem prelatorum

4.23.7 tum quia papa de fide potest errare contra fidem

5.2.71 quia eo ipso quod pertinaciter contra fidem

5.2.91-2 pertinaciter hereticis in crimine. Unde dicit glosa quod “hic communicavit pertinaciter hereticis in crimine unde dicit glosa quod hic communicavit

5.3.38-9 gratia et virtutes minime conferuntur, nec etiam, stante peccato mortali

5.3.73-4 Magister: Ex ista ratione non sequitur quod in collatione ordinum gratia non conferatur nec augeatur

5.5.38-9 19a, § Hoc autem, ait: ‘Hoc autem’, scilicet quod decretales sunt paris auctoritatis

5.5.78-80 Sergius 4us Formosum papam, de sepulchro extractum et in sede pontificali sacerdotaliter indutum, impie decollari precepit et in Tiberim iactari


5.8.24-7  pontificem potest pravitate heretica maculari discipulus si illud collegium hereticaretur nullus in ecclesia dei haberet potestatem eligendi summum pontificem et ita ecclesie dei de eligendo summum pontificem non esset sufficienter provisum magister respondetur quod sufficienter provisum est quia. To  reads: “pontificem et ita ecclesie dei de eligendo summo pontifice non esset sufficienter provisum est quia”.

5.15.117 Magister: Concedunt isti quod Christus non reliquit caput ecclesie

5.29.25-6 Magister Dicunt quod in tali casu nichil restaret pape nisi vel aliud concilium generale

5.29.57-8 Christianitas in diversas hereses scissa non fuisset. Et ita videtur quod concilium generale

5.30.124-5 errabit contra fidem, ita temerarium est dicere quod tota multitudo clericorum

5.30.138-9 hic dicitur ecclesia. Ex quibus verbis colligitur quod congregatio fidelium

5.31.10 Magister: Quod soli clerici sint ecclesia

5.30.130-1 fuerit apostolis qui erant episcopi, non tamen loquebatur precise pro ipsis, sed

5.33.33-5 contra fidem errare, etiam tota multitudo poterit hereticari. Sed tota multitudo clericorum potest

5.35.38-40 tribulatio magna’, et cetera, de tribulatione Iudeorum quam intulerunt Romani non debent intelligi. Intelliguntur ergo vel de tribulatione generali cunctorum viventium vel de tribulatione

5.36.39 est fortior cum aliis sibi conferentibus quam sola. Sed tota multitude

Es omits, BaDiTo have:

Prol.2.48-50 heretice, qui heretici et qui catholici, debeant reputari; secundus inquirat que assertiones heretice, que catholice, sunt censende [Es reads: heretice sunt censende [m] qui etiam heretici et qui catholici debeant reputari secundus inquirit [/m]]

4.26.77 ipsum heresim pertinaciter defensare, sicut qui cogit

5.13.31-2 ius suum detrahit iniustitiam facit. Qui autem Romane ecclesie

5.15.111-2 Et ideo communitas poterat potestatem corrigendi committere determinate persone, et ita

EsDi omit, ToEsmBa have:

5.3.126 Antecedens patet, quia si papa depositus et qui renuntiavit papatui non posset errare contra fidem [Esm might be, EsDi cannot be, the source of BaTo]

Ba omits, ToEsDi have:

1.4.55 apostolos nec prophetas vel

1.8.23-4 et Extra, De hereticis, Cum Christus, et in pluribus aliis capitulis in decretis insertis

2.4.47-49 Ergo non est inconveniens affirmare sanctos stante sanctitate posse errare contra catholicam veritatem

2.4.73-5 hereticorum, cuius contrarium asserit Augustinus ibidem. Manifeste ergo sancti circa sacramenta

2.12.5-6 ignoro. Quare si aliqui hoc non sentiunt

3.6.82-3 Sed qui metu mortis defendit errorem est impudenter tenax et in sua sententia nimis persistit

3.6.115-6 ex audacia sue presumptionis parit, quia aut habet eam a se aut ab alio. Sed secundum istos quicunque heresim

3.10.38-9 ad presens loquimur, non de alio recessu corporali

4.19.19-20 Sed nullus propter heresim, antequam sit hereticus, est vitandus

4.34.7 Ergo qui errori non resistit si potest pertinax est censendus

5.15.62-64 super alios nec temporalem nec spiritualem accepit a Christo. Rursus, si aliqua potestas vel primatus spiritualis fuit data beato Petro a Christo

5.15.164-5 Ergo quantum ad pontificatum fuerunt pares

5.15.173-4 Item, predictam assertionem, quod beatus Petrus alios apostolos minime precellebat

5.16.35-6 super ipsos apostolos habuit principatum. Sed temporibus apostolorum beatus Petrus omnium ecclesiarum constituit sacerdotes

5.30.14-15 Unde secundum motivum eorum est hoc. Tota illa particularis multitudo Christianorum

5.32.45-8 et aliqua ecclesia non potest contra fidem errare.

Ba omits [1], ToEsDi have [1]
To omits [2], TomEsBaDi have [2]
ToEsDi omit [3], Ba has [3]

5.32.45-8 [with numbers added]: [1] et aliqua ecclesia non potest contra fidem errare. [2] Clerici autem sunt illa ecclesia que potest errare; [3] sed non sunt illa ecclesia que non potest errare, licet si sint catholici sint pars illius ecclesie que non potest errare. Quod vero

BaDi omit, EsTo have:

1.11.27-8 quomodo oportet talem convincere

3.6.125-7 minime peperisse, quia si a parentibus suis vel aliis quibuscunque sententiam suam falsam acceperunt constat quod eam ex audacia sue presumptionis

4.3.19-20 qui autem habet fidem de omni veritate pertinente ad fidem christianam

5.24.77 errare non potest. Sed illa Romana ecclesia

BaEs omit, DiTo have:

5.6.53-4 sed hereticato collegio cardinalium tota multitudo Christianorum hereticaretur

BaTo omit, EsDi have:

2.19.12-14 “[a] dicentes quod quedam hereses sunt dampnate explicite, quedam vero sunt dampnate solum implicite. [b] Et ideo concedunt dictam distinctionem sub isto intellectu: quedam hereses sunt dampnate explicite et quedam non sunt dampnate explicite”. Ba omits: “quedam vero solum dampnate sunt implicite. Et ideo concedunt dictam distinctionem sub isto intellectu: quedam hereses sunt dampnate explicite”. EsDi have, but [a] reads: “dicentes quod quedam hereses sunt dampnate solum implicite quedam vero sunt dampnate explicite.” To omits [b].

4.22.51-2 iudicandus; si vero non tenetur hoc scire, non est hereticus reputandus

ToEsDi omit, Ba has:

1.2.58-9 ergo ad theologos principaliter talis diffinitio spectat

1.10.15-17 (La Ax Lc Vb Ko Pb Ar Pz Ly also omit) certius iudicant de conclusionibus, et etiam principiis, scientie subalternate quam habens tantummodo notitiam scientie subalternate

2.29.19 permittendo hereses huiusmodi etiam opinando teneri. Es reads: “in rei veritate sunt hereses huius etiam opinando tenere [m] alii sentiunt quod plures romani pontifices dampnabiliter in hoc peccaverunt [/m] quod probant primo sic”. The original omission was an omission by homoioteleuton of “opinando tenere alii sentiunt quod plures summi pontifices dampnabiliter peccaverunt permittendo hereses”, which was partly corrected by inserting “[m] alii sentiunt quod plures romani pontifices dampnabiliter in hoc peccaverunt [/m]”, but four words too late. Di reads: “ergo absque peccato permittit papa theologos huiusmodi errores qui in rei veritate sunt hereses etiam opinando tenere [omits: alii sentiunt quod plures summi pontifices dampnabiliter peccaverunt permittendo hereses huiusmodi etiam opinando teneri] quod probant primo sic”. This is another omission by homoiteleuton.

2.30.93-4 heretici non pervenerit ad Romanos pontifices, ipsos tamen non latuit quod opiniones eorum dampnate fuerunt

3.1.23-5 Dicunt literati nonnulli quod non sufficit credere omnia esse vera que universalis tradit ecclesia nisi simul cum hoc nulli contrario in particulari pertinaciter adhereatur

3.2.12-13 dicitur hereticus perversor sacramentorum. Et sic symoniacus dicitur hereticus. Unde Gregorius, ut habetur 1a, q. 1a, c. Quisquis, ait

3.9.69-71 absque distinctione, dicunt quod sunt heretici manifesti si rite et iuste fuerunt condempnati, quia nullus est sententialiter condempnandus de heretica pravitate

3.10.43 et absque pertinaci adhesione

4.9.9-10 qui autem dicit fidem Christianam esse erroneam

4.26.17-9 De assertione autem Catholica nullus potest certitudinem talem habere quod non est consona Catholice veritati

4.30.34 ergo qui in hoc casu non querit cauta sollicitudine veritatem pertinax et hereticus est censendus. WeBa, not any other (could be conjecture?).

5.11.14-16 contra fidem, tamen maior pars nunquam contra fidem errabit; alii vero dicunt quod multitudo clericorum potest contra fidem errare

5.32.45-8 sed non sunt illa ecclesia que non potest errare, licet si sint catholici sint pars illius ecclesie que non potest errare. Quod vero

5.35.8-10 Discipulus: Hoc pactum feci tecum pro toto opere isto, quod volo servare, et ut tu serves exoro. Magister

5.35.47-51 Discipulus: Potestne probari aliter quod verba Christi prefata non debent intelligi de tribulatione facta per Romanos tempore Titi et Vespasiani? Magister: Aliter ostenditur sic. Tribulatio que erit tempore antichristi maior est quam tribulatio que fuerit facta per Romanos. Ergo de tribulatione facta per Romanos non debent illa verba intelligi. Bb Fi Ca Pa Vg Ly omit.

5.36.51-52 Quod ostenditur primo sic. Neuter illorum est tunc confirmatus in fide; ergo uterque illorum potest contra fidem errare. Secundo. Bb Fi Ca Pa Vg Ly omit.

Ba has, ToEsDi have something else:

3.10.89-91 capitulum Aperte respondent quod loquitur de predicante et titubante in fide quia dubitat fidem Christianam esse veram. Ad verba Gratiani eodem modo”. ToEsDi have instead “ad reliquas auctoritates breviter”.

4.2.25-8 adhesisset quod ante doctrinam Moysi et Prophetarum credidisset esse falsam quam tenuisset tres personas esse unum Deum — iste, licet in genere credidisset totam fidem Moysi et Prophetarum esse veram, pertinax extitisset . Ba has this text, except that  after "veram" it adds “si tamen veritatem trinitatis omnino non esse veram assereret”.  Es reads: adhesisset quod ante [m] quam ipsum dimitteret putaret [/m] doctrinam moisi et prophetarum esse falsam pertinax extitisset”. Di reads: “adhesisset [d] Magister potest quis esse [/d] quod ante doctrinam moisi et prophetarum non esse veram assereret [d] sunt alicui [/d] pertinax extitisset” (“non esse veram assereret” may echo a source of the insertion made by Ba). To reads: “adhesisset quod ante doctrinam moisi et prophetarum esse veram pertinax extitisset” (=Es but with "veram" instead of "falsam").

ToEsDi omit, EsmBa have:

3.10.17-9 ergo nec nos debemus distinguere”, isti respondent quod ubi papa vel canon non distinguit

4.9.52-4 veritatem apud omnes Christianos etiam simplices divulgatam et non tenentur omnes explicite credere”. Es reads: “[m] credere veritatem quamcunque explicite apud omnes christianos et simplices divulgata et non tenentur omnes [/m]”]

4.30.6-7de cuius dogmatizatione scandalum est exortum, aut nequaquam reprehenditur a peritis nec de eius dogmatizatione scandalizantur fideles”. Ba has this text. Es reads: “de cuius dogmatizatione scandalizantur fideles [m] aut nequaquam reprehenditur a peritis nec de eius dogmatizatione aliquod scandalum est exortum [/m]”; omission supplied, but  insertion point makes the order different from that of Ba. (Ba not a copy of Es corrected.)

5.8.17 non potuit, et ideo non potest errare. Ad quartam conceditur quod aliqua ecclesia inferior papa non potest errare”. Es omitted this passage and Esm supplied it, not quite all and not in quite the right place. Es before correction: que temporibus apostolorum errare contra fidem ecclesia romana. Es after correction: que temporibus apostolorum [m] non potuit [/m] errare contra fidem [m] ad quartam conceditur quod aliqua inferior ecclesia papa non potest errare contra fidem sicut [/m] ecclesia romana

5.8.65-6 tamen collegium cardinalium, quod est pars dicte dyocesis, poterit errare contra fidem

5.15.32-3 reputandum. In operibus autem Christi nichil superfluum vanum vel inutile

5.30.10-11 est pars eius. Ergo tota multitudo clericorum

5.35.13-4 minime opinantur — immo, nonnullas impugnare nituntur, ita in parte futura operis huius, nisi tu nolueris, plura referam que predicti frater M et sui

ToEsDi omit, Esm supplies but out of order, Ba has in correct order:

5.24.105-110: que contra fidem errare non potest non indiget aliorum consilio pro questionibus fidei terminandis. Ecclesia autem Romana indiget aliorum consilio pro questionibus fidei terminandis; aliter enim ad terminandas et diffiniendas questiones motas de fide congregarentur inutiliter generalia concilia. Ergo ecclesia Romana potest contra fidem errare. Octava ratio eorum hec est. Illa ecclesia que potest fieri... DiToEs leave out this passage. To numbers argument 8 “7”, the following argument 9 “9”, and does not number any argument “8”. Di numbers 8 7”, and argument 9 “8”. Es supplies the missing part of argument 7 in the margin but numbers it “8”, inserting it at the end of argument 8, which it calls “7”. Ba has all the arguments in the correct order, but after the introductory sentence of 7 has “[d] vide infra illa ecclesia que potest fieri [/d]”, as if it would have continued like the others with argument 8. Hypothesis: A common ancestor omitted argument 7. Es by checking a MS in another tradition (call it "P") inserts the missing argument, but in the wrong place. Some non-extant ancestor of Ba (call it "Q") corrected the order with “vide infra”; this ancestor was not Es, since Es does not contain “vide infra” and does not correct the order. (How was the wrong order recognised? These arguments are not discussed later, so it can only have been by comparison with a MS from another tradition.) Maybe P and Q were identical, maybe not.

ToEs omit, BaDi have:

2.3.28-30 Sed in sanctionibus apostolice sedis veritates plures habentur que in scripturis divinis minime sunt inserte. Ergo pluribus aliis veritatibus est firmiter adherendum

4.1.8-11 Istam diffinitionem declarant dupliciter. Primo auctoritate Isidori dicentis quod pertinax dicitur quasi impudenter tenax. Ille autem est impudenter tenax qui tenet quod debet dimittere. Ergo et pertinax est ille qui tenet et persistit in illo quod debet dimittere*************

4.1.29-31 (quod non est verum), non tamen omnis errans de necessitate salutis omni tempore debet errorem suum dimittere. (Di has “non tamen tenetur debito necessitatis”, which looks like a conjecture.)

4.2.63-5 sic ille dicitur scienter pertinax in errore hereticali qui scit assertionem quam putat veram esse contrariam fidei Christiane. (BaDi has “ita ille dicitur scienter pertinax qui scit assertionem suam esse contrariam fidei christiane”, EsTo omit.)

ToEs omit, EsmBaDi have:

5.10.14-6 Item sedes Apostolica errare non potest contra fidem; sedes autem Apostolica papam et collegium cardinalium tantummodo comprehendit; ergo et cetera

5.15.87-8 nichil speciale beato Petro commisit, sed potestatem corrigendi in foro ecclesie

5.15.122-5 vel plura eligere, quod etiam (vel que) quando expediens videretur ecclesie posset deponere. Cum ergo Christus optime providerit ecclesie, in potestate posuit ecclesie sibi unum caput vel plura eligere

ToEs omit, Esm supplies, Ba has whole, Di out of order and incomplete.

5.30.9-11 [with numbers inserted]: [1] Multitudo autem tota clericorum non est illa congregatio, licet sit pars eius, [2] quemadmodum et multitudo laycorum [3] est pars eius. [4] Ergo tota multitudo clericorum [5] potest contra fidem errare. To has 1,2,5; Es has 1,2, [m] 3,4 [ /m], 5; Ba has 1,2,3,4,2,5; Di has 1,4,2,5.

ToEs omit, Esm has common text, BaDi have modified version

5.24.61-3 illos qui tenent fidem quam apostoli fundaverunt et predicaverunt Rome. Si primo modo vocas ecclesiam Romanam, stat argumentum, quia.  To and Es before correction omit the passage. Esm supplies it:  "[m] illos qui tenent fidem quam apostoli fundaverunt et predicaverunt rome si primo modo vocas ecclesiam romanam stat argumentum quia [/m] quia”. BaDi read: “ illos qui tenent fidem quam apostoli predicaverunt et fundaverunt rome si primo modo romana ecclesia potest errare”. Perhaps: B group ancestor omits as in To, Esm supplies whole omission from some source (not Ba, because then the second part would have been as in Ba), an ancestor of Ba supplied first part of omission (to "modo") from some source and conjectured the rest.

BaEs omit, ToEsmDi have:

5.25.28-9 inferri non potest quod concilium generale non potest contra fidem errare. Ba omits “quod consilium generale non potest”. Es omits the whole passage, which is supplied in the margin. Es could have been corrected from its own exemplar, but not from Ba.

Di omits, BaToEs have:

1.12.12-7. Di omits: “Ad quos ergo spectat considerare quomodo errantes corripi debeant a prelatis, ad illos principaliter spectat discernere quis est pertinax iudicandus. Sed canoniste principaliter tractant quomodo errantes corripi debeant a prelatis, quia ipsorum est scire quando et quomodo debeant prelati contra errantes procedere, quod ad theologos minime spectat.” ToEsEsm have in part. To reads: “Ad quos ergo spectat considerare quomodo errantes procedere, quod ad theologos minime spectat.”  Es reads: [m] ad illos ergo [b] ad quos [/b] spectat considerare quomodo errantes corripi debeant a prelatis quorum est scire quando et quomodo prelatus contra [/m] [d] Ad quos ergo spectat considerare quomodo [/d] errantes [m] debeant [/m] procedere, quod ad theologos minime spectat.

3.1.49 quia ignorat hanc veritatem Beatus Andreas fuit Apostolus Christi

4.1.26-7 debet accipi secundum quod importat debitum necessitatis, ut iste sit sensus: pertinax

4.2.61-2 et ille dicitur ignoranter sive nescienter hereticus qui assertionem suam nescit esse contrariam fidei Christiane

4.10.21-2 bullaverit tamen est pertinax et hereticus iudicandus, peto quod predictum modum de pertinacia

4.28.26-8 Qui autem impediunt veritatem Catholicam declarari et pravitatem hereticam reprobari Catholice veritati resistunt; ergo sibi dampnationem acquirunt

4.30.26-8 nec eius opinio tanquam hereticalis reprehenditur a peritis. De illo autem cuius opinio tanquam hereticalis reprehenditur a peritis et de qua scandalum est

4.30.40-43 numeratur. Sed errans de cuius errore scandalum est exortum et qui tanquam hereticus reprehenditur a peritis, si de veritate renuit informari seipsum cum potest et debet, ab errore non revocat. Ergo inter errantes dampnabiliter

4.33.18-20 et heretici reputandi, multo magis inferior papa taliter determinans officium usurpando papale et sibi consentientes sunt pertinaces et heretici iudicandi

5.3.144-5 depositione procedit ratio supradicta, quia papa primo effectus hereticus et postea

Addition found only in ToEs:

4.26.13., after “hereticalis”: an compellens tenere aliquem errorem vel abiurare aliquam veritatem possit de pertinacia excusari (a marginal summary incorporated into text?)

Addition found only in Es:

2.25.8, Es only, addition to “predicit”: non dicit verum quia sola postilla super Apocalypsim fuit condempnata et nichil plus 

 Addition found only in Ba: 

4.2.27  Ba after "veram" adds “si tamen veritatem trinitatis omnino non esse veram assereret”.

Group C

********Bb not ancestor of AnFiCe, or vice versa.
Fi not ancestor of An or Ce
Can't rule out possibility that An is an ancestor of Fi and of Ce

Bb not ancestor of AnFiCe

Bb omits, the others have, the following:

1.8.9-11 (licet propter maiorem multorum memoriam quis sit aliquotiens intellectus quorundam promptius valeant explicare, ad quem alii tardius licet profundius) checked bb,an, fi, ce

1.12.31-2 (alicuius criminis punicio, ad eundem spectat)checked bb an fi ce

1.15.4-5 (solum habent disserere qua pena secundum iura canonica) checked: bb an fi ce

2.1.15-6 (veritates in Biblia sub forma propria minime continentur ex solis contentis tamen in ea consequentia necessaria et formali possunt inferri, sunt) checked: BbAnFiCe

2.12.30-2 (Secundo fundant se in constitutione Domini Iohannis Cum inter nonnullos in qua diffinitur deinceps esse hereticum dicere Christum)checked: BB An Fi Ce

2.13.23-4 (Si aliqua veritas ideo est catholica quia est a Deo revelata, et revelatio divina nullatenus dependet ex approbatione summi pontificis)CHECKED BB CE------- BB/C

2.18.16-18 est dampnata.
Discipulus: Ex hac auctoritate non videtur quod omnis heresis sit dampnata, sed solummodo quod omnis heresis MAY NOT HAVE BEEN CHECKED

2.18.40-1 simpliciter omnis heresis est dampnata. Et hoc glossa 24a, q. 1a, § 1o, notat aperte, dicens, “Omnis heresis est dampnata et omnis hereticus est excommunicatus MAY NOT HAVE BEEN CHECKED

2.19.38-40 (approbatur, omnes veritates in ipso inserte explicite approbantur, et per consequens earum contradictorie explicite reprobantur et dampnantur) MAY NOT HAVE BEEN CHECKED

4.16.49-50 (ergo alii simplices correpti a prelatis non debent revocare suos errores nisi fuerint sepe dicto modo correpti legitime) MAY NOT HAVE BEEN CHECKED

4.24.38-39 (explicite conformiter dicunt de papa et aliis prelatis, sed quantum ad hereses dampnatas)BB CHECKED

5.6.53-4 (Sed hereticato collegio cardinalium tota multitudo christianorum hereticaretur)BB CHECKED

5.26.38-39 (quia sicut locus non sanctificat homines, ita locus nullos confirmat in fide. Sed omnes ad generale concilium convenientes antequam). MAY NOT HAVE BEEN CHECKED

None of AnFiCe is ancestor of Bb

AnFiCe omit, Bb has, the following:

2.12.18-20 (condempnate pro heresibus sunt habende, et veritates consone scripture divine, postquam fuerint per summum pontificem)CHECKED

3.6.78-80 (Et ideo ille de quo tu ponis exemplum, quamdiu nullum errorem defendit nisi metu mortis, nullum errorem pertinaci animositate defendit)CHECKED FROM WITNESS FILE

4.11.71-4 (tenetur eiusdem negationem dimittere; ergo si negat est pertinax. Minor probatur, quia si aliquis tenetur aliquam assertionem Catholicam explicite credere) MAY NOT HAVE BEEN CHECKED

5.2.74-5 (qui primo fuit verus papa et postea hereticus est effectus.) omitted C (-Bb)Ce<checked>

An not ancestor of Fi  NOT PROVED

An omits, BbFiCe have: 3.6.149-50 (Qui enim non est paratus corrigi cum invenerit veritatem)

AnBbCe omit, Fi has: 4.30.37-8 (Sed qui alios cum potest et debet ab errore non revocat inter errantes dampnabiliter computatur, secundum quod),checked, An and Fi agree, small deviations from Tx

Fi not ancestor of An PROVED

CHECKED, CORRECT: Fi omits, AnBbCe have: 5.32.104-5 (Dicunt isti quod sicut temerarium est asserere quod Deus taliter episcopos et sacerdotes ordinabit)

FiBb omit, AnCe have: 5.29.56-8 (est. Ex quo datur intelligi quod si tunc fuisset facultas conveniendi ad concilium generale Christianitas in diversas hereses scissa) Fi An ce agree, have passage Bb omits

Neither An nor Fi is an ancestor of Ce PROVED FOR FI, NOT FOR AN(Comparisons AnCe find no passage in Ce not in An)

irrelevant An omits, BbFiCe have: 3.7.151 (Qui enim non est paratus corrigi cum invenerit veritatem)   

CORRECT Fi omits, AnBbCe have: 5.32.104-5 (Dicunt isti quod sicut temerarium est asserere quod Deus taliter episcopos et sacerdotes ordinabit)

IRRELEVANT FiAnCe have, Bb omits: 5.29.56-8 (est. Ex quo datur intelligi quod si tunc fuisset facultas conveniendi ad concilium generale Christianitas in diversas hereses scissa) CHECKED

Ce not ancestor of BbAnFi

This clear from the late date of Ce. Also:

Ce omits, BbAnFi have: 1.1.32-3 (Tercia ratio est hec. Ad illam scientiam principaliter spectat discernere que assertio catholica, que heretica, est censenda)

There are many other omissions unique to Ce.

 

Group D

Ca not an ancestor of any of VdUnLaLc:

Ca omits, VdUnLaLc have: fidem Christianam esse veram, ergo tenetur credere explicite 4.9.65-6

“nemo opiniones impias inique sapit. Qui enim absque pertinacia sapit opiniones impias 4.30.47-8 Ca omits “Qui enim absque pertinacia sapit opiniones impias”, Un omits “nemo opiniones impias inique sapit. Qui enim absque pertinacia”. VdLaLc have the whole passage.

Vd not an ancestor of any of CaUnLaLc

Vd omits, CaUnLaLc have:

Magister: Ad istam obiectionem respondent dicentes quod, licet per malos fiant miracula, 2.27.95-6

quemadmodum beatus Marcellinus, qui metu mortis actum hereticalem commisit, fuit hereticus minime iudicatus. 3.6.74-5

*Nam,sicut ex libro Dialogorum beati Gregorii claret, ipse sensit quod anime sanctorum in celo vident deum et quod anime reproborum puniuntur in inferno. Iohannes autem 22us 5.2.144-6

 


Un not ancestor any of CaVdLaLc

Un omits, CaVdLaLc have:

suam heresim revocare. Ergo tenens heresim dampnatam explicite tenetur eam statim 4b.20.29-30

errare. Consequentia probatur, quia per actum meritorium non acquiritur viatori potestas errandi contra fidem, 5.3.128-9

* Vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem seculi” (Matthei ultimo), “Simon, ecce Sathanas expetivit vos ut cribraret sicut triticum; ego autem rogavi pro te ut non deficiat fides tua, et tu aliquando conversus confirma fratres tuos.” Sed per istas auctoritates non potest ostendi quod papa non possit errare contra fidem. Non per primam, quia illa auctoritas non potest intelligi de papa cum vacante sede nullus sit papa, et ita non dixit Christus pro papa sed pro ecclesia militante,“Vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem seculi.” Omitted Un 5.3.213-220

 

Lc not an ancestor of any of CaVdLa

Major omission unique to Lc: 2.29.47 – 31.15 (sic: Maiori periculo… quamvis videre nequeat quomodo), several chapters, about equivalent to one folio.

Lc omits, CaVdUnLa have:

Discipulus: Videtur quod papa in hoc casu tenetur conscientiam suam secundum conscientiam tot et tantorum virorum formare. 2.31.41-2

Magister: Ad istam obiectionem tuam dicerent illi qui predictam tenent sententiam quod adherendo sententie universalis ecclesie nemine discrepante, quando eadem sententia aliquo miraculo minime confirmatur, 2.32.28-30

LcNa omit: ignorando hanc singularem,“Iste est rationalis” 3.2.39-40

Esto ergo quod omnis errans debito congruitatis deberet omnem errorem dimittere (quod non est verum), non tamen omnis errans de necessitate salutis omni tempore debet errorem suum dimittere. 4.1.28-31

*Christum dum renuit confiteri se esse Christianum, infertur] in mente et LcUn 5.2.62-3

*diffinienda indiget aliorum peritia; aliter enim pro dubiis declarandis et omitted Lc 5.3.171-2

* postquam scilicet fides tua defecerit et tu ad fidem reddieris omitted Lc 5.3.232-3

*mittitur intus sit, et ille foris qui intus videtur retineri.] videtur retuli LcNa check 3.4.25 

Ergo omnis dubitans de fide sive pertinaciter sive non pertinaciter omitted LcNa 3.5.62

* hereticus iudicandus, sicut quicunque sententiam perversam audacia sue presumptionis pepererit est, 3.6.110 (check whether others have)

 

La not an ancestor of any of CaVdUnLc

La omits, CaVdUnLc have:

non subiciuntur eis in hoc; sed doctores et tractatores Scripture Divine preferuntur prelatis et iurisdictionem habentibus in expositione Scripture Divine, 4.16.20-22

suam heresim revocare. Ergo et cetera. Hoc etiam ratione probatur. Nam si tenens heresim dampnatam explicite non tenetur statim suam heresim revocare, hoc non est nisi quia valet se per ignorantiam excusare, dicendo quod ignorat talem assertionem 4.20.35-8

sed nullum supernaturale donum apparet collatum pape per quod confirmetur in fide. 5.3.83-4

Lc and Na often close. Both omit:
declaratur quod aliquis 3.2.32

ignorando hanc singularem,“Iste est rationalis” 3.2.39-40
sit, et ille foris qui intus videtur retineri 3.4.25 Lc has intus videtur retuli, Na has videtur retuli.
Ergo omnis dubitans de fide sive pertinaciter sive non pertinaciter 3.5.62

In at least one place Na omits words found in Lc, suggesting that Na is not an ancestor of Lc:
excommunicatus dicitur hereticus.” Et hoc idem notat 3.2.10-11


LaLc omit, *check Na* others have:

5.3.86-8 cum ista perfectiora et maiora sepe inveniantur in aliis quam in papa, qui tamen per ipsa minime confirmantur in fide; ergo papa per ista minime confirmatur in fide

 

 

Group E

VaPaLbVb (VgPc) (KoSaPbAr) (PzLmLyGs)

Pa omits, the others of E group have:

1.9.43-4 eorum promptius iudicare, sed ad alios profundius, quia per priora principia, licet tardius et cum maiori labore, pertinet de intellectu

3.6.121-2 suam sententiam perversam acceperint, necessario requiratur ad hoc quod errantes

5.3.121-2 Ergo papa, etiam ante depositionem et renuntiationem spontaneam, potest errare contra fidem

Lb omits, the others of E group have:

1.8.18-21 Ex constitutionibus et diffinitionibus sive determinationibus conciliorum et summorum pontificum

Vg omits, the others of E group have:

2.8.9-11 debent hereses reputari. Antecedens videtur evidens, quia multe sunt nove hereses quamvis prius fuerint falsa dogmata fidei contraria orthodoxe.

Va omits, the others of E group have:

4.19.47-8 et nullo modo poterit excusari quin hereticus sit censendus

Pc omits, the others of E group have:

3.5.24-5 aliquis incipit predicare contra catholicam veritatem, tam cito

Pb omits, the others of E group have:

1.6.25-6 secundum vero ad iuristas non est dubium pertinere

Ar omits, the others of E group have:

1.7.7-9 de intellectu illorum que in decretis habentur ad quos videlicet profundius et principalius pertinet illorum (substitutes: ad eorum).

1.13.11-12 ergo ad eosdem spectat considerare de pravitate heretica (substitutes: pravitate)

4.2.56-65 quemadmodum dicitur quis scienter hereticus non quia sciat se esse hereticum sed quia scit assertionem suam esse contrariam fidei Christiane. Sicut igitur ille vocatur scienter hereticus qui scit assertionem suam, que in rei veritate est heresis, esse contrariam fidei Christiane, et ille dicitur ignoranter sive nescienter hereticus qui assertionem suam nescit esse contrariam fidei Christiane sed putat esse consonam fidei Christiane, sic ille dicitur scienter pertinax in errore hereticali qui scit assertionem quam putat veram esse contrariam fidei Christiane, ille autem dicitur ignoranter sive nescienter pertinax in errore hereticali qui nescit assertio nem suam esse contrariam fidei Christiane.

Sa omits, the others of E group have:

1.14.39-40 punitio ad eundem spectat eiusdem criminis

Vb not source of any of E group except perhaps LbSa

1.3.60-2 VbLbPbSa omit, the others of E group have: 1.3.60-2 canonistarum scientia nichil omnino recipit vel mendicat, canonistarum autem scientia veritates catholicas approbando et hereses reprobando a

1.11.5-6 Vb omits but Pb has: alicuius est catholica ipse tamen non est catholicus et nonnunquam assercio

1.12.13-15 Vb omits but Pb has: ad illos spectat principaliter discernere quis est pertinax iudicandus. Sed canoniste principaliter tractant quomodo errantes corripi debeant a prelatis

Ko not source of any of E group except perhaps Ar

4.2.60-1 KoAr omit, others of E group have: et ille dicitur ignoranter sive nescienter hereticus qui assertionem suam nescit esse contrariam fidei Christiane,

 

2 Dialogus Group B

It seems that neither To nor Ba could have been the ancestors of any other member of this group. To is ruled out by the long omission 2.1 Dial. 4.84-5.50. Ba is ruled out by various smaller omissions due to homoioteleuton:

2.1 Dial. 11.407-9: Ad hoc est facile respondere quod errantes primo modo, secundo, tercio et quarto, si se errasse cognoverint, tenentur velle videri correcti, et ideo pure et sine omni condicione suos errors revocare tenentur. Ba omits, EsToDi have. (Like many other MSS Di has “primo modo, secundo, tercio et quarto”, whereas EsTo have “primo et secundo modo”, which suggests that neither Es nor To could have been the ancestor of Di.)

2.1 Dial. 11.459-60: debuit manifestare se esse catholicum, quod facere nequaquam potuit nisi pure et sine omni condicione. Ba omits, EsToDi have.

2.2 Dial. 2.9-10: in purgatorio existentibus sed pro illis animabus. Ba omits, EsToDi have.

2.2 Dial. 2.65-6: licet non dormiant in sompno illius pacis. BaDi omit, EsTo have (so Di not an ancestor of Es or To).

2.2 Dial. 7.94-5: eis paratum ab origine mundi, et ita beatus Bernardus non intendit negare animas sanctas percepisse regnum. Ba omits, EsToDi have.

2.2 Dial. 7.116: secundum animam, licet tunc primo percipient. Ba omits, EsToDi have.

We have not noticed anything that would rule out the possibility that Ba may have been copied from Es as corrected. Es has many corrections which bring it generally to the same state as Ba. The words inserted in Es are mostly found in the original text of To, which suggests that Es before correction was not a copy of To. (Perhaps To was copied from Es as corrected: both Es and To, but not Ba or Di, repeat the words 2.2 Dial. 7.13-14: non regnabit isti eciam hoc docent aperte quod anime post diem generalis iudicii; this may be coincidence.) Es and Ba have the same marginal summaries, not found in other witnesses. Some are in Es and not in Ba, but this does not prove that they were copied from Es to Ba, or that they were not copied from Ba into Es—the annotator of Es could easily have added some of his own. The summaries could have been copied from one to the other, or they could have come (directly or indirectly) from some third source.